دانلود فیلم کوتاه از نحوه دوران این پل .

پل گیتس‌هد میلنیوم


در سال 1996 رقابتی در گیتس‌هد انگلستان برای طراحی پلی متحرک
برروی رود تاین (Tyne) آغاز شد. این پل باید به گونه‌ای می‌بود که به کشتی‌ها اجازه
عبور و مرور می‌داد درحالی که چشم‌انداز پل‌های نزدیک و یا فعالیت‌های فرهنگی که در
حاشیه‌های رودخانه انجام می‌شوند را مسدود نمی‌کرد. طرح نهایی از سیستم چرخشی
منحصر‌به‌فردی برخوردار است. این پل از دو قوس فولادی ساخته شده‌است،‌ در وضعیت
پایین،‌ بخش پیاده‌روی این پل که برای دوچرخه‌سواری نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد،
پایین و رو به آب قرار می‌گیرد. زمانی که پل باید در وضعیت بالا قرار بگیرد، هشت
موتور الکتریکی هر دو قوس را مانند یک ساختار یکپارچه و مستحکم حرکت می‌دهند،‌ با
پایین آمدن یکی از قوس‌ها،‌ دیگری به سمت بالا کشیده می‌شود. این پل 126 متری در
سال 2000 افتتاح شد.

Gateshead Millenium Bridge -Gateshead, England
پل هزاره و آبنمای گیت شید (شمال شرق انگلستان)

جایزه 44 میلیون دلاری پل میلنیوم گیت شید، برای اولین بار و تنها پل "tilting" (كج ، شیبدار ، در نوسان ) در جهان در نظر گرفته شده است، رم های هیدرولیكی در انتهای دو طرف پل این امكان را فراهم می آورد كه برای عبور كشتی های كوچك پل قدری كج شود و این تكنولوژی نوین باعث گشت كه طراحان آن برنده ی جایزه ی معتبر و آبرومند "Stirling Prize" بهترین معماری  در سال 2002 شوند ، 19000 تن بتن در فوندانسیون هایی به عمق 98 فوت (33 متر) و فولاد (میلگرد) كافی  پل را به مقاومت در برابر برخورد یك كشتی 4000 تنی كه با سرعت 4 نات در حركت است قادر می سازد.

پل گیتس هد میلنیوم (Gateshead Millennium Bridge ) پلی برای عبور پیاده روها، موتورسیکلت و دوچرخه هاست که بر روی رود تیمز انگلیس ساخته شده است.

این پل از دو بخش ساخته شده است. نخستین بخش سطح عبور و مرور و بخش دوم ، سازه حامی این پل است.

به هنگام عبور کشتی ها، دو بخش این پل به سمت بالا حرکت می کنند تا ارتفاع آزاد از 105 تا 120 متر فضا برای عبور کشتی ها و شناورهای مختلف فراهم شود.

دو بخش پل به هنگام بسته شدن به شکل چشمک زدن هستند و این صحنه بسیاری را برای تماشا جذب می کند.

پل گیتس هد میلنیوم از دو بخش تشکیل می گردد و نخستین بخش سطح عبور و مرور و  بخش دوم، سازه حامی این پل محسوب می شود.

به هنگام عبور کشتی ها، دو بخش این پل به سمت بالا حرکت می کنند تا ارتفاع آزاد از 105 تا 120 متر فضا برای عبور کشتی ها و شناورهای مختلف فراهم شود. دو بخش پل به هنگام بسته شدن به شکل چشمک زدن هستند و این صحنه بسیاری را برای تماشا جذب می کند.

برج پیچنده (Turning Torso به معنی ستون پیچنده) آسمانخراشی است در شهر مالمو سوئد که توسط آرشیتکت و مهندس عمران اسپانیایی سانتیاگو کالاتراوا طراحی و در ۲۷ اوت ۲۰۰۵ به طور رسمی افتتاح شده‌است.این برج ۵۴ طبقه‌ای ۱۹۰ متر (۶۲۳ فوت) ارتفاع دارد. پس از اتمام پروژه این برج رتبهٔ بلندترین سازه در کشورهای اسکاندیناویایی و دومین آپارتمان بلند پس از کاخ ۲۶۴ متری پیروزی در مسکو را از آن خود کرد.

برج مسکونی تورنینگ تورسو : معروف به پیکره مارپیچ

طرح مبهم از ستون فقرات انسان بوده و هر طبقه به صورت قطعه ای مجزا طراحی شده است.

موزه هنر میلواکی : این بنا در سال 1994 آغاز و در سال 2004 خاتمه یافت. این سازه مانند پرنده ای که بالهای خود را باز و بسته می کند را نمایش می دهد این سازه را که روی قسمت الحاقی به موزه قرار گرفته است سایبان می نامند.

برج تورنینگ تورسو

معمار : سانتیاگو کالاتراوا والس Vals Santiago Calatrava
مکان : شهر مالمو Malmo سوئد
کاربری بنا : برج چندمنظوره
سیستم سازه ای : اسکلت بتنی
تعداد طبقات۵۷: طبقه روی زمین و ۳ طبقه زیرزمین
تعدادواحدهای مسکونی:  ۱۴۰
تعداد آسانسور:۵دستگاه
زمان ساخت۲۰۰۱:تا ۲۰۰۴ میلادی

معماری دینامیک

دینامیک در فیزیک به معنای حرکت است . در معماری نیز دینامیک به عنوان یک سبک و هم به عنوان یک پدیده خارق العاده مطرح می شود . ساختمانهایی که دائما در حال حرکت و تغییرند و در عین حال شکل خود را برای انطباق با تصورات انسانی تغییر می دهند ، اندام ها و اشکالشان تغییر می کند تاهمخوانی بهتری به افکار و تخیلات ما و همچنین طبیعت داشته باشد . بناهای ما در معرض خورشید و باد هستند ، بنابراین طبیعت به تنهایی تمام انرژی مورد نیاز را به ساختمان می دهد . این ساختمانها جهت حرکت خورشید را تعقیب می کنند ( سازگاری با محیط طبیعی ) . بنابراین همساز شدن با طبیعت باعث می شود این بناها انرژی مورد نیاز خود را تامین کنند .

در این سبک از معماری با چرخش ۳۶۰ درجه ای ، چشم اندازی باز و دید گسترده و عمیق از جهان طبیعت آینده و زندگی دریافت می شود .
بناهای معماری دینامیک دائما در حال تعدیل و تغییر در شکل و کالبد خود است .
در این بناها هرطبقه به صورت مجزا در حال چرخش است . و همزمان با آن فرم کلی بنا در حال تغییر و تحول است و نماهای متفاوت از زوایای متفاوت را به ارمغان می آورد . این رویکرد جدید ، در واقع نوعی قالب با معماری معاصرهاست که تا به حال تمام اتفاقات آن را براساس قانون گرانش زمین بوده است و به عبارت دیگر بینش و دیدگاه جدید این سبک معماری بر اساس مجموعه نیروهای محرک پایه ریزی شده که درواقع معماری سنتی که تاکنون بر اساس ثقل و جاذبه استوار بوده است را به چالش می کشد . معماری دینامیک سمبل فلسفه جدیدی بوده که سیمای شهرها و ایده زندگی ماراتغییر خواهد داد. از این به بعد بناها و ساختمان ها دارای بعد چهارم می شوند که همان زمان است . پس دیگر فرم آنها به اجسام صلب و سخت محدود نمی شود و بناها دارای رویکرد و گرانشی نوین و انعطاف پذیر خواهند شد و در نتیجه شهرها سریع تر از آنچه تصور می کنیم تغییر خواهند کرد .
با این معماری نوظهور خانه هایی که ما در آن زندگی می کنیم و نحوه زندگی ما شروع به تغییر اساسی می کند و ساختمان ها دیگر محصول افکار فسیل شده و قدیمی معماران نخواهند بود . بلکه تبدیل به بناهایی می شوند که در حال دگرگونی هستند و دائما برای ما چشم اندازها و تجارب جدیدی همراه با زمان را به ارمغان می آورم درنتیجه قلم معماران نمی تواند محیطی را بر ما تحمیل کند ، هرساختمان دارای نوعی آزادی ، اختیار و خاستگاه خاص خود می شود . روشهای پیشرفته ساخت و توانایی تولید انرژی توسط خود بنا که همان خودکفایی درتولید برق است دوفاکتور و ویژگی شاخص در معماری دینامیک می باشد .

دوویژگی شاخص درمعماری این بنا :
۱٫نحوه ساخت
۲٫خودکفائی در تولید انرژی
این سبک معماری در چگونگی ساخت نیز دارای نوآوری است . درواقع ساخت نیز دارای نوآوری است . در واقع اولین ساختمانی است که درکارخانه و بدون سایت ساخته می شود ( به جز هسته مرکزی بتنی ساختمان )که در محل بنا واقع می شود و قطعات پیش ساخته و واحدهای پیش ساخته به هسته الصاق می گردد . این اجزا ( لونیت ها ) با استاندارد کیفی بالا درکارخانه ساخته می شود و تمام لوله کشی ها ، سیم کشی ها ، سیستم تعویه و نازک کاری آن انجام می شود که خود مزیتی بزرگ محسوب می گردد . جون در این روش نازک کاری دارای کیفیت بالایی است و همچنین لونیت ها در سایت به هسته بتنی متصل می شود به تعداد کمتری کارگر ساختمانی در سایت نیاز است درنتیجه تلفات جانی و صدمات کمتری دارد .
تعداد کارگران ساخت مورد نیاز از ۲۰۰۰ کارگر به ۹۰ نفر کاهش می یابد همچنین در مخارج و زمان ساخت ساختمان صرفه جویی می شود . بنابراین این روش دارای تضمین صرفه جویی ۲۰ درصدی در هزینه هاست که تاثیر عظیمی در ساخت و ساز جهانی خواهد داشت . در حقیقت سه ویژگی خاص معماری دینامیک یعنی تغییر شکل ، روشهای پیشرفته تولید صنعتی قطعات و خودکفایی بنا در تولید انرژی ، می تواند مزایای بسیار زیادی در سطح ساخت و ساز جهانی به دنبال داشته باشد . در داخل این بناها از سیستم دی کنترل الکتریکی و طراحی داخلی و مبلمان بسیار لوکس استفاده خواهد شد .
در واقع در یک برج گردان کارخانه ۹۰ درصد کارها در کارخانه ها انجام می شود ورودی هسته مرکزی در سایت مونتاژ و هزینه تمام شده آن ۲۳% کمتر از روشهای متداول امروزی ساخت و سا ز در محل بناست. و به جای ۲۰۰۰ نفر ۷۰۰ نفر در کارخانه در شرایط مطلوب کارمی کنند و ۹۰نفر هم در سایت کار مونتاژ را انجام می دهند .
۳٫خودکفایی در تولید انرژی الکتریکی : در این نوع از معماری توربین های بادی که به صورت افقی بین طبقات نصب می شود بهره می برند که علاوه بر تامین برق کل ساختمان برق مورد نیاز چندین ساختمان مجاور و در مقیاس خودش را نیز فراهم می کند
این بناها متغیر قادر به تامین درونی الکتریکی خود خواهند بود و توربین های بادی به همراه پانل های خورشیدی با استفاده از باد و نورخورشید درون ایجاد هرگونه الودگی تمام انرژی مورد نیاز خود را فراهم می کنند که ارزش آن در سال معادل ۷ میلیون دلار خواهد بود .
هرتوربین می تواند ۳% مگاوات برق تولید کند مثلا باتوجه به وجود ۴ هزار ساعت باد سالانه در دبی ،‌بهترین های استفاده شده در بنا می توانند ۱۲۰۰۰۰۰ کیلووات ساعت انرژی تولید کنند . باتوجه به اینکه مصرف متوسط انرژی هرخانواده ۲۴ هزار کیلووات ساعت تخمین زده می شود . هر توربین می تواند انرژی ۵۰ خانواده را تامین کند .

پایه گذاری معماری دینامیک :
باشروع کارهای ساختمانی اولین بنای متحرک توسط معمار ایتالیایی تبار دیوید فیشر عصر تازه ای در معماری آغاز می شود به نام عصر معماری دینامیک
فیشر ۵۸ ساله که دارای مدرک دکترای افتخاری کازا از موسسه پرودیو در دانشگاه کلمبیا از نیویورک است می گوید : او حتی وقتی یک پسر بچه ی کوچک بوده این افکار را در ذهن خود داشته است . او به یاد دارد روزی که مادرش او را به اطراف دریای مدیترانه برای تعطیلات برده و از او پرسیده بود که کجا می خواهد زندگی کند ، او درست در همان موقع دریافته بود که نمی خواست در مکان معینی زندگی کند یا در جایی که زندگی خواهد کرد محصور نباشد.
پس از همانجا بود که نظریه زندگی در یک مکان ولی داشتن منظره های مختلف شکل گرفت فیشر می گوید ” من همیشه معتقد بودم که معماری باید بخشی از زندگی باشد ، پس من دنبال وجه و بعد چهارم می گشتم که زمان است . این دارای هما ن فضا و مکان است رو به منظره های مختلف .

او به فلورانس رفته بود تا یک هنرمند شود و وقتی حرکت دوره رنسانس ( تولد دوباره هنر و فرهنگ ) شروع شد او با درجه افتخاری از دانشگاه فلورانس در سال ۱۹۷۶ فارغ التحصیل شد . سپس در همان دانشگاه معماری را تدریس کرد . فیشر میگفت که طرح او به مستاجران اجازه استفاده نوعی آسانسور مخصوص را خواهد داد که بتوانند ماشینشان را در طبقه فوقانی ساختمان یا هرکدام طبقه ای که در اشتغال خود دارند پارک کنند . این ساختمان قابلیت فهم حداقل سه زبان انگلیسی ، ایتالیایی و عربی را خواهد داشت . 

آسمان خراش متحرک داوینچی دردبی :
این روزها عصر معماری متحرک است . ساختمانهایی چهاربعدی درحال تولد هستند که شکل خود را تغییر می دهند و به زبانهای مختلف صحبت می کنند . برای خود انرژی تولید می کنند یا حتی اتاق خوابهایی که با فشردن یک دکمه یا به وسیله گوش دادن به صدا منظره خود را تغییر می دهد و این اتفاق درحال جریان است در شهر دبی واقع در امارات متحده عربی :
شهر دبی توسط معمار ایتالیایی به نام دیوید فشیر برای راه اندازی برج های داوینچی انتخاب شده است که در آینده پروژه در ۱۱ پایتخت اقتصادی دیگر دردنیا راه خواهد یافت و ممکن است حتی این پروژه توسط مهندسان و معماران شهری ونقشهکشان دیگر تکرار شود . فیشر که بیشتر از ۳۰ سال با عشق و علاقه در حال منقلب کردن هنری و فنی و تکنیکی طرحهای مختلف در مراکز شهرهای سرتاسرجهان است گفت : ما به این ماموریت باور کامل داریم و به افراد و شرکت ها و مهندسان دیگر که راه ما را ادامه دهند و از ما پیروی کنند یا از ما تقلی کنند حسادت نمی کنیم و این باعث افتخار من خواهد بود اگر معماران دیگر طرح های مخصوص به خود را به الهام گرفتن از این طرح شروع کنند .
نه اینکه دراینجا بازارهای معاملات املاک درزمینه طرح های ساختمانی و معماری بسیار فراتر از زمان خود در حال حرکت است . فیشر در یک کنفرانس مطبوعاتی در سالن” الفلک ” واقع در هتل ۷ ستاره “برج العرب ” درمنطقه جمیرا خاطرنشان کرد که” شهر دبی خانه آسمانخراشهایی با معماری مبتکرانه که قادر به تغییر شکل مدام خودهستند و همچنین تولید انرژی پاکیزه و خالی از آلودگی گرفته شده از خورشید و وزش باد خواهد بود” همچنین فیشر تاکید کرد که معماری متحرک یک انقلاب تمام و کمال در زمینه ۳۰۰۰سال تاریخچه خانه سازی بشر است . او همچنین گفت : تصور کلی این نظریه قبلا در شهر رینسیانس فلورانس واقع درایتالیا متولد شده و اکنون این نظریه برای اولین بار در ربی شهر آینده به حقیقت می پیوندند .
فیشر و همکاران مختلفش قبلا توضیحاتی درمورد نظریه های انقلاب برانگیز و پروژه های ساختمانی خود با هتل های زنجیره ای ” هیلتون ” دبی و ” شانگاری – لا ” دبی ارائه کرده بودند . با این حال هنوز آن موقع بر روی چیزی موافقت نشده بود . او و همکارانش همچنان طرح هایی را برای ساخت در شهرهای نیویورک ، مسکو ، میلان ، پاریس ، توکیو ، شانگهای ، هنگ کنگ ، و دیگر شهرهای مراکز اقتصادی دنیا برنامه ریزی می کنند او گفت ” برج های متحرک ” که به افتخار لئوناردو داوینچی مبتکر بزرگ و هنرمند فیلسوف و دانشمند ایتالیایی عنوان برج های داوینچی را برخود گرفته است .
حداقل قیمتی درحدود ۳۵۰ میلیون دلار خواهد داشت تقریبا ۲۵ درصد گرانتر از ساختمانهای معمولی او اضافه کرد که فروش این آ‌سمان خراش به معاملات املاک ” گوویلشی ” که یکی از عمده ترین و برجسته ترین ها در این زمینه در دبی شناخته شده است واگذار خواهد شد نمونه پیش ساخته اولین آسمانخراش ساخته فیشر که ۹۰ درصد آن تکمیل شده واقع در شهرک صنعتی ” جبل علی ” دبی است . وسپس ساختمان اصلی که در حال حاضر درمحوطه مشخص شده برایش در حال شکل گرفتن درقسمت هسته مرکزی خود که قسمتی از تکیه گاه وسطی و اصلی که حرکت عمودی را مقدور میسازد که تنها قسمتی است که شکل تکنیک های قدیمی دور محل واقع انجام خواهد شد .
این آسمانخراش بلندی ۳۱۳ متر یا ۱۰۲۷ فوت ۶۸طبقه خواهد داشت که ۲ قسمت پیش ساخته آن به محل ساختمان منتقل و کامل خواهد شد . به همراه سیم کشی الکتریکی و لوله کشی و سیستم های تهویه هوا و کولر ، این مدلهای پیش ساخته به صورت مکانیکی سرهم خواهد شد به نسبت هر یک طبقه درهر هفت روز فیشر گفت که این پیش ساخت درجایی دیگر و سرهم کردن در محل ویژگیهای خاص خو را داراست .به طور مثال اطمینان از کنترل کیفیت . امکان به دلخواه ساختن آپارتمانها ،‌کاهش زنان و قیمت تولید و کاهش میزان تصادفات احتمالی و آسیب دیدگی در محل کار .
این به خاطر این است که در این روش مرحله تولید و نصب کردن فقط نیاز به ۹۰ متخصص فنی و کارگر دارد درصورتیکه اگر مقایسه شود با یک ساختمان عادی به صورت میانگین ۲۰۰۰ نیروی کار لازم است . ابتکار دیگر در این آسمانخراش با اشکال بی حد استفاده دینامیک و متحرک از فضاست .وفق دادن خود با محیط اطراف و همچنین نیازمندیهای مستاجران وحتی به صورت تمایل و خیال برای یک لحظه ممکن است یک مستاجر تمایل به تماشای طلوع خورشید درهنگام صرف صبحانه داشته باشد و در وقت شام برسرهمان میز تمایل به تماشای ساحل دریا و لذت بردن از آن منظره را داشته باشد.فشیر گفت : باید تشکر کرد از این طرزکار که اجازه می دهد که ما درهرطبقه به صورت خودگردان به فصیلت فناوری یا همان کنترل توسط صدا و ما قادر به انتخاب منظره پنجره درهرلحظه خواهیم بود . ما می توانیم که با استفاده از هر چرخیدن آهسته با تماشاکردن از مناظر اطراف ساختمان لذت ببریم .
او اضافه کرد : شکل خارجی و فرم این برج می تواند به طور مداوم تغییر یا بد و امکان یک دید جدید معماری را به وجود می آورد نه بی حرکت بلکه در حال تحرک .
برجهای داوینچی فیشر جزو ساختمانهای سبزخواهد بود به این معنی که قادر به تولید نیروی برق برای خود و ۵ ساختمان مشابهش خواهد بو د۴۸ توربین بادی وجود خواهد داشت که به صورت افقی بین یک طبقه و طبقه بعدیش قرار خواهد گرفت و باطریهای قدرت زای نوری بر بام هر آپارتمان واقع خواهد شد . فیشر با هیجان و کمی پریشانی گفت :”هرگز تابه حال هیچ ساختمانی با قابلیت تولید انرژی بسیار بسیار بیشتر از مصرفش طرح ریزی نشده بود” این آسمان خراش دارای یک هتل ۶ ستاره در خود خواهد بود . همچنین دفاتر تجارتی و خدماتی و آپارتمانهایی با اندازه های متنوع و ۵ ویلا درقسمت طبقه فوقانی . ویلای بالا خانه ( پنت هوس ) واقع بر بام ساختمان دارای استخر شنا و باغچه و یک مجلس خانه عربی خواهد بود ، فیشر هرگز روی ساکن شدن مستاجرها در اسرع وقت حسابی نکرده بود مگر اینکه تمایل یا ضرورتی وجود داشته باشد . او همچنان ساختمان را طوری طراحی کرده بود که دارای یک فرودگاه جمع شدنی برای هلیکوپتر باشد . یک سکو که از پوشش لایه طبق ۶۴ ام درهنگام فرود قابل بازشدن است . از این ساختمان که به نام نیروگاه سبز نیز یاد می شود در زمینه تولید نیرو به طریق زیر عمل می کند :
این آسمانخراش با معماری متحرک که دائما درحال تغییر شکل است قادر به تولید نیروی انرژی الکتریکی برای استفاده خود و همچنان ساختمانهای دیگر خواهد بود تعداد۴۸ توربین بادی در بین هرطبقه چرخان و همچنان ورقه های جذب کننده انرژی خورشید درسربام ساختمان واقع می شوند که از انرژی باد و خورشید با هم و بدون هیچگونه آلودگی بهره مند می شوند .ا نرژی تولید شده توسط این نیروگاه ساخته شده درون ساختمان حدود هفت میلیون دلار قیمت خواهد داشت .
هرتوربین می تواند به اندازه ۳ مگا وات برق تولید کند که درمقایسه با یک توربین بادی عمودی در حالت عادی که ۵-۱ و ۱ مگاوات تولید برق دارد با درنظر گرفتن اینکه شهر دبی ۴۰۰۰ ساعت باد را در سال دارد این توربین های داخل ساختمان ۱۲۰۰۰۰۰ کیلووات درساعت انرژی تولید کند . اگر میانگین برق مصرفی یک خانواده ۲۴۰۰۰ کیلووات تخمین زده شود هر توربین می تواند جوابگوی تقریبا ۵۰ خانواده باشد. خود این ساختمان دارای ۲۰۰آپارتمان خواهد بود . بنابراین تنها چهار توربین می تواند انرژی موردنیاز آنها را تولید کند تعداد ۴۴ توربین باقیمانده می تواند با انرژی تولیدی بدون آلودگی محیط زیست تمام منطقه اطراف درهمسایگی این ساختمان را به درخشش در می آورد .
هرچند در زمینه عملی میانگین سرعت وزش باد در دبی فقط ۱۶ کیلومتر برساعت است و آنها شاید نیاز به دوبرابر کردن تعداد توربینها برای روشنایی ساختمان داشته باشند که در جمع هشت هدد خواهد شد و هنوز هم ۴۰ توربین برای تولید انرژی هشت آسمانخراش دیگر به همین اندازه کافی خواهد بود .
توربینهای افقی ساختمان متحرک به سادگی بین طبقات جاسازی شده و در واقع غیرقابل دید هستند . اونها نه نیاز به تیز و نه نیازی به پایه و بتون د ارند درجمع آنها در یک مسافت صفر کیولمتری نسبت به مصرف کننده قرار دارند که این واقعه کار نصب و راه اندازی را بسیار ساده تر می سازد . طرح منحصر به فرد این ساختمان و فیبرهای کربنی باشد کل مخصوص بال از مسئله انتشار انرژی صوتی مراقبت می کند و تولید انرژی الکتریسیته به این اندازه بدون در نظر گرفتن ظرافت های ظاهری ساختمان یک قدم انقلابی درگردهمایی منابع انرژی متناوب به شمار می آید . این تولید انرژی بدون آلودگی تاثیر مثبتی بر محیط زیست و اقتصاد خواهد داشت .

برج ترنینگ تورسو:
ترنینگ تورسو به هیجان انگیزترین ساختمان اروپای شمالی تبدیل خواهد شد . این بنا تبدیل به رویایی جسورانه به واقعیت است .
یک ساختمان مکعبی شکل که در برابر دریا و مناظر اطراف قدعلم خواهد کرد . اینگونه بناسازی درنوع خود بی نظیر است . احداث چنین ساختمانی راهی نو برای مطرح کردن شهر مالمو به عنوان مکانی جذاب است . سانتیاگو کالاتراوا ، مجسمه سازی و دینامیک را همراه با قدرت مهندسی برای خلق این برج ترکیب کرد . ترنینگ تورسو یک برج مسکونی و تجاری است که براساس دیدگاه تندیس گرایانه و برمبنای تفکرات ساتنیاگو کالاترا و مهندس برجسته اسپانیایی خلق شده است .
این برج با بیش از پنجاه طبقه بزرگترین اثر معماری کالاتراواست که اعتراضی جسورانه نسبت به طراحی بناهای مسکونی محسوب می شود .
یکی از ویژگیهای برج ، فرم پیچ دارد و غیر معمول آن است که به ساکنین این امکان را می دهد تا چشم انداز منزل خود را به محیط پیرامونی انتخاب کند ،‌آنان که دید به سمت دریا از اتاق خواب خود ترجیح می دهند . می توانند آپارتمانی در یکی از طبقه ها برگزینند درصورتیکه دیگرانی که مایل هستند چشم اندازی از منظره اطراف داشته باشند آپارتمانی مشابه در طبقه دیگر انتخاب کنند .
نکات ساخت برج :
- دومکعب زیرین برج اختصاص به فضاهای اداری و تجاری دارد.
- یک فضای چشم انداز شفاف درطبقه چهل و یکم بین هشتمین و نهمین مکعب واقع می شود . این ساختمان بلندترین آپارتمان اروپا می باشد .
- برج ترنینگ تورسو از مکعب و از پنج طبقه تشکیل شده است – بالای هریک از آنها طبقه ای قرار دارد که مکعب را از دیگری تفکیک می کند .
- پیچش ۹۰ درجه از بالا به پا ئین ، دلیل نام گذاری ساختمان با عنوان TURNING است
- یکی از بزرگترین دستگاه های شمع کوب که از دانمارک خریداری شده و برای قراردادن شمع های فلزی برج در بستر سنگ آهکی مورد استفاده قرار میگیرد .
- تقریبا تمامی میل گردهای تقویتی ، ضخامتی معادل ۳۲ میلی متر ( ضخیم ترین نوع موجود در بازار ) دارند.
- بتن ریزی به مدت ۳ روز بدون وقفه ادامه داشت تقربا هر یک از دو دستگاه بتن سازی نهصد بار بتن آماده کرده اند .

معرفی برخی آثار کالاتراوا

ترنینگ تورسو (الگو : اعضای بدن)

ساختمان ترنینگ تورسو ، حاصل علاقه ی شدید کالاتراوا به مجسمه سازی است ، هنری که برای کالاتراوا به منزله مطالعه ی علم استاتیک است . کالاتراوا ابتدا مجسمه ترنینگ تورسو را ساخت که در آن « هفت مکعب دور میله ای فولادی چیده شده اند و ساختاری مارپیچ شبیه ستون فقرات بدن انسان ، ایجاد کرده است » . همان طور که معمار در مورد ارتباط مجسمه با برج توضیح می دهد « برج مارپیچ شامل 9 مکعب است که هر کدام شامل 5 طبقه هستند .

پایه نگه دارنده مرکزی ، شامل آسانسورهای داخلی و راه پله های ارتباطی ساختمان های مکعب شکل است » . در برج ، بلوک های مکعبی که هر کدام شامل 5 طبقه هستند و در هر کدام از یک تا پنج واحد مسکونی دور تا دور هسته ی قائم مرکزی قرار گرفته است جای مکعب های مجسمه ی اصلی را گرفته اند . در قسمت ستون فقرات ( هسته مرکزی ) فضاهایی برای تسهیلات مشترک ، از قبیل اتاق های مشترک و ورزشگاه تعبیه شده است .این ساختمان به نظر بنده مانند همیشه محاسبات دقیق کالاتراوا ساخت را تا حد زیادی آسان و سریع نموده است .برای مثال ، استفاده از المانهای پیش ساخته برای سازه ی فولادی بیرونی و نمای ساختمان که در معماری امروزه خودمان فقدان آن به عنوان یک روش مدرن سازه ای و نگهدارنده بخشی از وزن ساختمان احساس می شود .

کاربری بنا : برج چند منظوره

سیستم سازه ای : اسکلت بتنی

تعداد طبقات :60 (57 طبقه روی سطح زمین و 3 طبقه زیر زمین)

ارتفاع ساختمان :623/3 فوت مربع یا 14599/5 متر مربع

مجموع زیر بنای تجاری و اداری :45208/4 فوت مربع یا 4199/9 متر مربع

تعداد واحد های مسکونی :140

تعداد آسانسورها : 5 دستگاه

زمان ساخت :2001 تا 2004 میلادی

ترنینگ تورسو به هیجان انگیزترین ساختمان اروپای شمالی تبدیل خواهد شد.این بنا تبدیل رویایی جسورانه به واقعیت است.

یک ساختمان مکعبی شکل و بر انگیزاننده که در برابر دریا و مناظر اطراف قد علم خواهد کرد.این گونه بنا سازی در نوع خود بی نظیر است.احداث چنین ساختمانی راهی نو برای مطرح کردن شهر مالمو به عنوان مکانی جذاب است.

سانتیاگو کالاتراوا، مجسمه سازی و معماری دینامیک را هماره با قدرت مهندسی برای خلق این برج ترکیب کرد.

ترنینگ تورسو یک برج مسکونی و تجاری است که بر اساس دیدگاه تندیس گرایانه و بر مبنای تفکرات سانتیاگو کالاتراوا معمار و مهندس برجسته اسپانیایی خلق شده است.

عملیات ساخت بنای مذکور در منطقه ی Bo 01 شهر مالمو می باشد.این برج با بیش از پنجاه طبقه،بزرگترین اثر معماری کالاتراوا ست که اعتراضی جسورانه نسبت به طراحی بناهی مسکونی محسوب می شود.

یکی از ویژگی های برج،فرم پیچ دار و غیر معمول آن است که به ساکنین این امکان را می دهد تا چشم انداز منزل خود را به محیط پیرامونی،انتخاب کنند.آنان که دید به سمت دریا را از اتاق خواب خود ترجیح می دهند، می توانند آپارتمانی در یکی از طبقه ها برگزینند در صورتی که دیگرانی که مایل هستند چشم اندازی از منظره اطراف داشته باشند، آپارتمانی مشابه در طبقه دیگر انتخاب می کنند.

نکات:

دو مکعب زیرین برج اختصاص به فضا های اداری و تجاری دارید.

یک فضای چشم انداز شفاف در طبقه چهل و یکم بین هشتمین و نهمین مکعب واقع می شود.این ساختمان، بلندترین آپارتمان اروپا می باشد.

برج ترنینگ تورسو از نه مکعب و هر یک با پنج طبقه تشکیل شده است،بالای هر یک از آن ها طبقه ای قرار دارد که مکعب را از دیگری تفکیک می کند.

پیچش نود درجه برج از بالا به پایین،دلیل نام گذاری ساختمان با عنوان turning است.

یکی از بزرگ ترین دستگاه های شمع کوب که از دانمارک خریداری شده و برای فور کندن شمع های فلزی برج در بستر سنگ آهکی مورد استفاده قرار می گیرد.

تقریبا تمامی میل گردهای تقویتی، ضخامتی معادل 32 میلی متر(ضخیم ترین نوع موجود در بازار)

بتن ریزی به مدت 3 روز بدون وقفه ادامه داشت.تقریبا هر یک از دو دستگاه بتن سازی نهصد بار بتن آماده کردند.

شهر «مل مو» در كشور سوئد از جمله شهرهایی است كه برنامه های توسعه بسیار دقیقی در آن اجرا شده است. به طوری كه پس از بررسی های فراوان و دقیقی كه به وسیله معماران و شهرسازان اروپایی صورت گرفت، برج «Turning Torso» (دومین برج بلند قاره اروپا) توسط «سانتیاگو كالاتروا» معمار برجسته اسپانیایی طراحی شد و ساخت آن پس از سه سال در اواخر سال ۲۰۰۵ میلادی به پایان رسید.
با آغاز پروژه ساخت برج ۵۵ طبقه Turning Torso، سوئدی ها به ویژه مردم شهر مل مو بی صبرانه منتظر افتتاح و آغاز به كار این برج ۱۹۵ متری بودند. این برج بلندترین ساختمان مسكونی كشور سوئد است كه در راستای طرح«West Harbour» سوئد ساخته شد. این برج با الهام از حركات طبیعی بدن انسان توسط كالاتروا، ابتدا در قالب یك مجسمه سنگی و سپس در قالب یك معماری hi-tech (تكنولوژی سطح بالا) طراحی شد و اكنون نیز همخوانی كاملی با بافت جدید اطراف خود دارد.
سانتیاگو كالاتروا نقاش، مجسمه ساز و مهندس معمار زبردستی در طراحی ساختمان است كه دوراندیشی او در پیش بینی سیستم سازه برج ها، مهمترین عامل موفقیت او است.
این برج از ۹ مكعب ۵ طبقه تشكیل شد كه این ۹ مكعب با نود درجه چرخش، نمای منحصر به فردی را ایجاد كرده است.

مكعب اول و دوم مخصوص دفاتر اداری- تجاری و بقیه مكعب ها مخصوص واحدهای مسكونی است كه البته سالن های ورزشی، استخر، جكوزی و تالارهای پذیرایی هم جزء آنها است. طرح استثنایی این برج تاكنون دو جایزه ویژه بهترین طرح معماری برج های مسكونی و یك جایزه بهترین طرح سازه بتنی را تصاحب كرده است. از آنجایی كه این برج یكی از ساختمان های معروف جهان است، می بایست امكانات رفاهی مناسبی را هم در اختیار ساكنان خود قرار دهد؛ چرا كه اجاره ۵ هزار یورو به ازای هر متر مربع یك واحد مسكونی یا تجاری این برج امكانات خاصی را هم می طلبد.
تمامی واحدهای این آسمانخراش، تجهیز شده به لوكس ترین مبلمان و وسایل است. ضمن اینكه تجهیزات به كار رفته در واحدهای این برج ساخت شركت های معتبر بوش آلمان و فیلیپس هلند است.
از جمله امكانات رفاهی قابل توجه این برج اداری- مسكونی در اختیار داشتن شبكه كامپیوتری داخلی است كه ساكنان این آسمانخراش به وسیله آن می توانند به تمامی شبكه های كامپیوتری مركز تجاری، خدماتی، تفریحی و... در داخل این برج دسترسی داشته و از امكانات آنها به عنوان عضوی از مجموعه Turning Torso با خدمات ویژه استفاده كنند. در ضمن یك شبكه اینترنت پرسرعت (دو گیگابایتی) و همچنین انشعاب تلویزیون كابلی ویژه این برج هم از امكانات ارتباطی قابل ذكری است كه در اختیار ساكنان Torso است.
جالب اینكه در این آسمانخراش، ساكنان هر واحد می توانند در هر لحظه كه بخواهند به وسیله سیستم مانیتورینگ اختصاصی شان از میزان مصرف آب، برق و سایر انرژی های مورد استفاده مطلع شوند.
گرچه معمار اسپانیایی با همكاری مشاوران خود، یك سیستم منطقی و مقاوم برای طرح این شاهكار معماری های تك در نظر گرفته بود ولی بدون شك اجرای سازه چنین برجی نیازمند تحقیقات و محاسبات علمی پیچیده ای است.
اساس طراحی و سیستم سازه این آسمانخراش براساس نتایج به دست آمده از آزمایش های دشوار «تونل باد» انجام شده روی ماكت این برج در دانشگاه وسترن شهر انتاریو كانادا تعیین و سپس به وسیله مهندسان ارشد سازه طراحی و محاسبه شده است.
طرح نخست، عبارت بود از یك فونداسیون حجیم بتنی به طول ۳۰ متر و ضخامت ۷ متر كه به وسیله ستون های ویژه یی به ارتفاع ۱۸ متر بر پی اصلی این برج قرار گرفته و به پایین ترین سطح آسمانخراش متصل شده است. این ستون ها به منظور مقاومت در برابر فشارهای جانبی زمین توسط تیرهای بتنی به یكدیگر متصل شده اند.
در مركز این فونداسیون استثنایی، یك سازه بتنی لوله یی شكل قرار دارد كه با قطر داخلی ۵/۱۱ متر به عنوان محور و هسته مركزی كل آسمانخراش به ارتفاع ۱۹۵ متر قرار گرفته است.
ضخامت دیواره این سازه لوله یی شكل كه آسانسورها و راه پله این برج را در خود جای داده و تحمل بار اصلی برج برعهده آن است، روی فونداسیون ۴/۳ متر و در بالاترین نقطه برج ۶/۰ متر است.
كف تمامی طبقات برج كه ضخامت سازه یی كمتر از ۳۰ سانتی متر دارد، به صورت یك لوح بتنی یكپارچه به هسته مركزی متصل است.
انتقال نیروی های جانبی وارد بر ساختمان نیز برعهده سازه فولادی ۸۲۰ تنی است كه در گوشه برج قرار گرفته است.
این سازه ساخت شركت های اسپانیایی است و به وسیله شركت دانماركی «Promecon» نصب شده است كه نیروهای جانبی وارده را به واسطه دیوارهای سازه یی طبقات به هسته مركزی منتقل می كند.
در واقع در زیر فونداسیون برج یك صخره سنگی قرار دارد كه بستر بسیار مناسبی برای احداث این آسمانخراش بزرگ است و ستون های استفاده شده در فونداسیون این برج به اندازه ۴ متر در این صخره سنگی فرو رفته اند.
پس از اجرای شبكه ۶۰۰ تنی فولادی فونداسیون، عملیات بتن ریزی پی برج به وسیله تجهیزات تولید شده در دو كارخانه نروژی و در مدت سه شبانه روز پیاپی انجام شد و ۵۱۰۰ مترمكعب بتن در این بخش برج استفاده شد.
نكته جالب در زمینه كنترل دمای این حجم از بتن ها است؛ چرا كه بتن در مدت زمان رسیدن به مقاومت و گیرایش، در اثر فعل و انفعالات شیمیایی، مقداری گرما آزاد می كند كه در چنین شرایطی سرد شدن سطح خارجی و گرم ماندن لایه داخلی موجب ایجاد ترك هایی در بتن می شود و این امر از استحكام و مقاومت نهایی بتن می كاهد. با توجه به ضخامت ۷ متری این فونداسیون، قبل از اجرای طرح مهندسان سازه شرایط بتن ریزی را توسط كامپیوتر شبیه سازی كردند تا شرایط دمای بتن در طول این مدت تحت كنترل باشد.
اجرای هسته لوله یی شكل برج هم توسط قالب های فلزی لغزنده انجام شد، به این صورت كه پس از بتن ریزی هر طبقه از این هسته، این قالب فلزی مركب به وسیله جك های هیدرولیك به طبقه بالا منتقل می شد.
بتن ریزی كف و دیوارهای برج هم پس از اتمام ساخت هر طبقه از هسته مركزی به وسیله قالب های فلزی مثلثی كه در كنار یكدیگر شكل مربع كف را تشكیل می دهند، انجام شد. در عملیات بتن ریزی هسته مركزی هم، در كف طبقات و دیوارهای این برج از تكنولوژی Self- compacting یا بتن خودفشرده شونده استفاده شده كه در این روش نیازی به متراكم كردن بتن ریخته شده به وسیله دستگاه های ویبراتور نیست.
از جمله كارهای حساس و پیچیده ساخت این آسمانخراش، اجرای نمای آن بود كه نیازمند دقت بسیار بالایی بود. نمای ساختمان متشكل از ۲۸۰۰ پنجره و ۳۱۰۰ پانل آلومینیومی است كه در زمان طراحی نما، آزمایش های فراوانی در مورد شیوه به كارگیری آنها انجام شد كه نتیجه آن، ایجاد جداره یی مستحكم در برابر وزش بادهای تند، تبادل حرارت و جلوگیری از نفوذ صدا و رطوبت است. ضمن اینكه نحوه اتصال سازه فولادی به سازه بتنی این برج نیز توسط متخصصان دانشگاه وسترن دانشگاه كانادا طراحی و شبیه سازی شد و با همكاری بهترین متخصصان اروپایی، امریكایی و كانادایی این برج زیبا و استثنایی در سوئد بنا نهاده شد.

----------------------------------------------------

شهر «مل مو» در کشور سوئد از جمله شهرهایی است که برنامه های توسعه بسیار دقیقی در آن اجرا شده است. به طوری که پس از بررسی های فراوان و دقیقی که به وسیله معماران و شهرسازان اروپایی صورت گرفت، برج «Turning Torso» (دومین برج بلند قاره اروپا) توسط «سانتیاگو کالاتروا» معمار برجسته اسپانیایی طراحی شد و ساخت آن پس از سه سال در اواخر سال ۲۰۰۵ میلادی به پایان رسید.

ادامه مقاله در ادامه مطلب

با آغاز پروژه ساخت برج ۵۵ طبقه  Turning Torso، سوئدی ها به ویژه مردم شهر مل مو بی صبرانه منتظر افتتاح و آغاز به کار این برج ۱۹۵ متری بودند. این برج بلندترین ساختمان مسکونی کشور سوئد است که در راستای طرح«West Harbour» سوئد ساخته شد. این برج با الهام از حرکات طبیعی بدن انسان توسط کالاتروا، ابتدا در قالب یک مجسمه سنگی و سپس در قالب یک معماری hi-tech (تکنولوژی سطح بالا) طراحی شد و اکنون نیز همخوانی کاملی با بافت جدید اطراف خود دارد.

سانتیاگو کالاتروا نقاش، مجسمه ساز و مهندس معمار زبردستی در طراحی ساختمان است که دوراندیشی او در پیش بینی سیستم سازه برج ها، مهمترین عامل موفقیت او است.
این برج از ۹ مکعب ۵ طبقه تشکیل شد که این ۹ مکعب با نود درجه چرخش، نمای منحصر به فردی را ایجاد کرده است. مکعب اول و دوم مخصوص دفاتر اداری- تجاری و بقیه مکعب ها مخصوص واحدهای مسکونی است که البته سالن های ورزشی، استخر، جکوزی و تالارهای پذیرایی هم جزء آنها است. طرح استثنایی این برج تاکنون دو جایزه ویژه بهترین طرح معماری برج های مسکونی و یک جایزه بهترین طرح سازه بتنی را تصاحب کرده است. از آنجایی که این برج یکی از ساختمان های معروف جهان است، می بایست امکانات رفاهی مناسبی را هم در اختیار ساکنان خود قرار دهد؛ چرا که اجاره ۵ هزار یورو به ازای هر متر مربع یک واحد مسکونی یا تجاری این برج امکانات خاصی را هم می طلبد.

تمامی واحدهای این آسمانخراش، تجهیز شده به لوکس ترین مبلمان و وسایل است. ضمن اینکه تجهیزات به کار رفته در واحدهای این برج ساخت شرکت های معتبر بوش آلمان و فیلیپس هلند است.
از جمله امکانات رفاهی قابل توجه این برج اداری- مسکونی در اختیار داشتن شبکه کامپیوتری داخلی است که ساکنان این آسمانخراش به وسیله آن می توانند به تمامی شبکه های کامپیوتری مرکز تجاری، خدماتی، تفریحی و… در داخل این برج دسترسی داشته و از امکانات آنها به عنوان عضوی از مجموعه Turning Torso با خدمات ویژه استفاده کنند. در ضمن یک شبکه اینترنت پرسرعت (دو گیگابایتی) و همچنین انشعاب تلویزیون کابلی ویژه این برج هم از امکانات ارتباطی قابل ذکری است که در اختیار ساکنان Torso است.

جالب اینکه در این آسمانخراش، ساکنان هر واحد می توانند در هر لحظه که بخواهند به وسیله سیستم مانیتورینگ اختصاصی شان از میزان مصرف آب، برق و سایر انرژی های مورد استفاده مطلع شوند.
گرچه معمار اسپانیایی با همکاری مشاوران خود، یک سیستم منطقی و مقاوم برای طرح این شاهکار معماری های تک در نظر گرفته بود ولی بدون شک اجرای سازه چنین برجی نیازمند تحقیقات و محاسبات علمی پیچیده یی است.
اساس طراحی و سیستم سازه این آسمانخراش براساس نتایج به دست آمده از آزمایش های دشوار «تونل باد» انجام شده روی ماکت این برج در دانشگاه وسترن شهر انتاریو کانادا تعیین و سپس به وسیله مهندسان ارشد سازه طراحی و محاسبه شده است.

 
طرح نخست، عبارت بود از یک فونداسیون حجیم بتنی به طول ۳۰ متر و ضخامت ۷ متر که به وسیله ستون های ویژه یی به ارتفاع ۱۸ متر بر پی اصلی این برج قرار گرفته و به پایین ترین سطح آسمانخراش متصل شده است. این ستون ها به منظور مقاومت در برابر فشارهای جانبی زمین توسط تیرهای بتنی به یکدیگر متصل شده اند.

در مرکز این فونداسیون استثنایی، یک سازه بتنی لوله یی شکل قرار دارد که با قطر داخلی ۵/۱۱ متر به عنوان محور و هسته مرکزی کل آسمانخراش به ارتفاع ۱۹۵ متر قرار گرفته است.
ضخامت دیواره این سازه لوله یی شکل که آسانسورها و راه پله این برج را در خود جای داده و تحمل بار اصلی برج برعهده آن است، روی فونداسیون ۴/۳ متر و در بالاترین نقطه برج ۶/۰ متر است.
کف تمامی طبقات برج که ضخامت سازه یی کمتر از ۳۰ سانتی متر دارد، به صورت یک لوح بتنی یکپارچه به هسته مرکزی متصل است.
انتقال نیروی های جانبی وارد بر ساختمان نیز برعهده سازه فولادی ۸۲۰ تنی است که در گوشه برج قرار گرفته است.

این سازه ساخت شرکت های اسپانیایی است و به وسیله شرکت دانمارکی «Promecon» نصب شده است که نیروهای جانبی وارده را به واسطه دیوارهای سازه یی طبقات به هسته مرکزی منتقل می کند.
در واقع در زیر فونداسیون برج یک صخره سنگی قرار دارد که بستر بسیار مناسبی برای احداث این آسمانخراش بزرگ است و ستون های استفاده شده در فونداسیون این برج به اندازه ۴ متر در این صخره سنگی فرو رفته اند.
پس از اجرای شبکه ۶۰۰ تنی فولادی فونداسیون، عملیات بتن ریزی پی برج به وسیله تجهیزات تولید شده در دو کارخانه نروژی و در مدت سه شبانه روز پیاپی انجام شد و ۵۱۰۰ مترمکعب بتن در این بخش برج استفاده شد.
نکته جالب در زمینه کنترل دمای این حجم از بتن ها است؛ چرا که بتن در مدت زمان رسیدن به مقاومت و گیرایش، در اثر فعل و انفعالات شیمیایی، مقداری گرما آزاد می کند که در چنین شرایطی سرد شدن سطح خارجی و گرم ماندن لایه داخلی موجب ایجاد ترک هایی در بتن می شود و این امر از استحکام و مقاومت نهایی بتن می کاهد. با توجه به ضخامت ۷ متری این فونداسیون، قبل از اجرای طرح مهندسان سازه شرایط بتن ریزی را توسط کامپیوتر شبیه سازی کردند تا شرایط دمای بتن در طول این مدت تحت کنترل باشد.

اجرای هسته لوله یی شکل برج هم توسط قالب های فلزی لغزنده انجام شد، به این صورت که پس از بتن ریزی هر طبقه از این هسته، این قالب فلزی مرکب به وسیله جک های هیدرولیک به طبقه بالا منتقل می شد.
بتن ریزی کف و دیوارهای برج هم پس از اتمام ساخت هر طبقه از هسته مرکزی به وسیله قالب های فلزی مثلثی که در کنار یکدیگر شکل مربع کف را تشکیل می دهند، انجام شد. در عملیات بتن ریزی هسته مرکزی هم، در کف طبقات و دیوارهای این برج از تکنولوژی Self- compacting یا بتن خودفشرده شونده استفاده شده که در این روش نیازی به متراکم کردن بتن ریخته شده به وسیله دستگاه های ویبراتور نیست.
از جمله کارهای حساس و پیچیده ساخت این آسمانخراش، اجرای نمای آن بود که نیازمند دقت بسیار بالایی بود. نمای ساختمان متشکل از ۲۸۰۰ پنجره و ۳۱۰۰ پانل آلومینیومی است که در زمان طراحی نما، آزمایش های فراوانی در مورد شیوه به کارگیری آنها انجام شد که نتیجه آن، ایجاد جداره یی مستحکم در برابر وزش بادهای تند، تبادل حرارت و جلوگیری از نفوذ صدا و رطوبت است. ضمن اینکه نحوه اتصال سازه فولادی به سازه بتنی این برج نیز توسط متخصصان دانشگاه وسترن دانشگاه کانادا طراحی و شبیه سازی شد و با همکاری بهترین متخصصان اروپایی، امریکایی و کانادایی این برج زیبا و استثنایی در سوئد بنا نهاده شد.

-------------------------------------

----------------------

دانلود موزه گوگنهام بیلبائو PDF

دانلود فایل 

موزه گوگنهایم بیلبائو یکی از معروف‌ترین موزه‌های جهان می باشد. این موزه در اسپانیا و در شهر بیلبائو واقع شده است. موزه گوگنهام بیلبائو توسط فرانک گه ری طراحی شده است

موزه
گوگنهایم بیلبائو یکی از معروف‌ترین موزه‌های جهان می باشد. این موزه در
اسپانیا و در شهر بیلبائو واقع شده است. موزه گوگنهام بیلبائو توسط فرانک
گه ری طراحی شده است.

 به طور کلی در کارهای گری نوعی گرایش مجسمه
سازانه را می‌توان مشاهده کرد چه در توسعه خانه همسرش ۱۹۸۷ تا موفق‌ترین
کارش در سبک فولدینگ که موزه هنرهای معاصر بیلبائو است. او معتقد است: من
آثار هنرمندان را نگاه میکنم و هنر را به مثابه وسیله‌ای برای الهام خودم
میپندارم و سعی میکنم تحت تأثیر هیچ فرهنگی نباشم در هر کارم روشهای جدید
را جستجو میکنم. برای من قانون و قاعده محدود کننده وجود ندارد و اصولا
مرزی بین درست و نادرست نمیدانم.

آثار گه ری به طور کلی نتیجه یک
روند طولانی طراحی است که با استفاده از اسکیسهای متعدد، مدلهای کامپیوتری
و ماکتهای بزرگ حاصل شده است. اسکیسها و نمودارهای اولیه به مدلهای فیزیکی
با مقیاسهای مختلف تبدیل و این مدلها در نهایت به ساخت ماکتهای کامل می
انجامد. نکته بسیار جالب در روند طراحی گه ری در استفاده از رایانه در این
روند است.

بر
خلاف سایر معماران که از نرم افزارهای معمول دوبعدی و سه بعدی مانند CAD و
3DMAX برای کارهای خود استفاده می‌کنند گه ری از نرم‌افزار CATIA که یک
نرم‌افزار مربوط به طراحی جامدات است استفاده کرد. این نرم افزار بیشتر
برای طراحی خودرو و هواپیما و محاسبات پیچیده بدنه‌های مختلف کاربرد دارد
و هماهنگی بسیار عالی با سایر نرم افزارها دارد. کاتیا سطوح را تحلیل و بر
اساس محدودیت سازه‌ای، کارکردی و اقتصادی پروژه آن را تصحیح می‌کرد.
داده‌های عددی که به این ترتیب بدست می آمدند بار دیگر بر روی یک مدل
پیاده می‌شدند تا حجمها کنترل شوند و در صورت لزوم تغییر کنند. این رفت
وبرگشت بین مدلهای مطالعاتی و داده‌های دیجیتال بنیاد شکلی پروژه را به
وجود می آورند. سپس از داده‌های کامپیوتر برای تهیه پلانهای ساخت موزه
استفاده شد.

بی شک مهمترین ساختمان‌هایی که انگیزه‌ها و زمینه‌های
لازم را برای توسعه معماری گردشگری ایجاد نموده موزه‌ی گوگنهام فرانک گری
در بیلبائو اسپانیا است که در سال ‌١٩٩٧ ساخته شد.گوگنهایم بیلبائو یکی از
چند موزه متعلق به بنیاد گوگنهایم نیویورک است . که موزه و نمایشگاه دائمی
شامل آثار هنرمندان اسپانیایی و بین المللی است.
این موزه دارای شکل خاص و عجیب به صوت منحنی هایی مختلف طراحی شده است که در نوع خود یکی از بهترین طراحی های ساختمان در جهان است.

منحنی
های در ساختمان به ظاهر تصادفی طراحی شده اند ، که معمار این بنا اعلام
کرده بود که بدلیل بازتاب نور به این شکل طراحی شده است .وقتی در سال ۱۹۹۷
این موزه به روی عموم مردم باز شد به دلیل سبک طراحی خاص خود سر و صدا
زیادی به عنوان یک ساختمان تماشایی در جهان به پا کرد.
و فیلیپ
جانسون یکی از معماران برجسته گفت که : ” این یکی از بهترین و زیباترین
ساختمان ها در زمان ماست ” شکل اصلی این بنا شبیه یک کشتی است که شیشه های
بکار رفته در این بنا شبیه فلس ماهی است که بازتاب نور را به دلیل وجود
درخشندگی تیتانیوم، ایجاد کرده است. به جرات می‌توان گفت تا پیش از این
هرگز ساختمانی از چنین قدرت کیمیایی که یک شهر کوچک استانی در منطقه باسک
اسپانیا را به بازیگر عمده‌ی جریان هنر و فرهنگ جهان تبدیل کند برخوردار
نبوده است.

--------------------------------------------------------------------------------------------

بیش از ۱۳۰ نفر از چهره‌های هنری، در بیانیه‌ای اعلام کردند که حاضر نیستند آثار خود را در «موزه گوگنهایم ابوظبی» به نمایش بگذارند، مگر آن که مسئولان موزه حقوق انسانی  و عادی کارگران را رعایت کنند و به آنها دستمزد کافی بپردازند.

هنرمندان در اعلامیه خود، موسسه «گوگنهایم» و شرکت "گسترش و بهره‌برداری جهانگردی» متعلق به دولت امارات متحده عربی را متهم کرده اند که کارگران را در شرایطی  برده‌ وار به استخدام گرفته است.

در میان هنرمندانی که این اعلامیه را امضا کرده‌اند، نام‌هایی برجسته همچون شیرین نشاط (ایرانی)، اکرم زعتری (لبنانی)، املی جاسر (فلسطینی)، ولید رعد (لبنانی)، مونا حتوم (فلسطینی)، قادر عطیه (الجزایری‌تبار) و بسیاری دیگر به چشم می خورد.

«ولید رعد»، هنرمند لبنانی مقیم نیویورک، در بیانیه‌ای که بخشی از آن را روزنامه «نیویورک تایمز» منتشر کرده، می‌گوید: «نباید از هنرمندان خواست کارهای خود را در بنایی به نمایش بگذارند که با استثمار بی رحمانه انسان ساخته می‌شود.»

او می‌افزاید: «کارگرانی که با آجر و تیشه کار می‌کنند، به اندازه افرادی که با دوربین و قلم مو کار می‌کنند، شایسته احترام هستند.»

سازمان دیدبان حقوق بشر، یکی از گروه‌های مدافع حقوق بشر، روز پنجشنبه ۱۷ مارس در اطلاعیه‌ای از موضع هنرمندان پشتیبانی کرد و مندرجات آن را تائید کرد.

در واکنش به انتقاد هنرمندان، مسئولان بنای موزه «گوگنهایم» گفتند که به وضعیت اشتغال و حقوق کاگران رسیدگی کرده‌اند، اما دیدبان حقوق بشر اقدامات انجام شده را کافی نمی‌داند.

نخستین بار سازمان دیدبان حقوق بشر در سال ۲۰۰۹ از شرایط غیرانسانی کارگران مهاجر در ساختمان «موزه گوگنهایم ابوظبی» انتقاد کرده بود.

--------------------------------------------------------------------------------------------------

 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

موزه لوور ابوظبی قرار است در سال ۲۰۱۵ افتتاح شود.مقامات اماراتی گفته اند در این موزه آثار تاریخی این کشور و دیگر کشورهای جهان به نمایش درخواهد آمد.
شعبه موزه لوور فرانسه در ابوظبی امارات ساخته می شود.
نقل از رویترز، سازمان گردشگری و فرهنگ ابوظبی اعلام کرد ساخت موزه لوور ابوظبی در نیمه نخست ۲۰۱۳  آغاز می شود.
این سازمان افزود: علاوه بر لوور فرانسه، شعبه ای از موزه گوگنهایم نیویورک نیز در ابوظبی ساخته خواهد شد.
موزه گوگنهایم از معروف‌ترین موزه‌های جهان در شهر بیلبائوو اسپانیا علاوه بر ابوظبی، دارای شعبه هایی در نیویورک، ونیز و برلین نیز هست.

پیش از این قرار بود این دو موزه بین سال های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ افتتاح شوند اما این موضوع به دلیل بازنگری مقامات ابوظبی، به تاخیر افتاد.

قرار است این دو موزه جدید در جزیره السعدیات در ساحل شهر بندری ابوظبی و در چارچوب طرحی فرهنگی به ارزش ۲۷ میلیارد دلار ساخته شوند. این طرح شامل ساخت زمین گلف و دیگر پروژه های فرهنگی از جمله “موزه ملی” “تئاتر ملی و هنرها” نیز می شود.

رویترز می نویسد: توسعه جزیره السعدیات یکی از بزرگترین طرح های فرهنگی در خاورمیانه است اما در سال گذشته میلادی بیش از ۱۳۰ هنرمند گفتند که در اعتراض به سوء استفاده از کارگران خارجی در امارات، شعبه موزه گوگنهایم در این جزیره را تحریم می کنند.

موزه لوور ابوظبی قرار است در سال ۲۰۱۵  افتتاح شود.مقامات اماراتی گفته اند در این موزه آثار تاریخی این کشور و دیگر کشورهای جهان به نمایش درخواهد آمد.

موزه لوور ابوظبی براساس قراردادی میان مقامات ابوظبی ، دولت فرانسه و  موزه لوور در پاریس ، ساخته می شود.

این موزه توسط “ژان نوول” (Jean Nouvel)  معمار برجسته فرانسوی و برنده جایزه پریتزکر ۲۰۰۸ طراحی شده است. این جایزه همانند نوبل معماری است.

موزه لوور پاریس در کنار لوور ابوظبی

تصاویری از ماکت نمای خارجی موزه لوور ابوظبی

تصاویری از ماکت داخلی موزه لوور ابوظبی

ماکت موزه گوگنهایم ابوظبی

موزه لوور در کنار موزه گوگنهایم در جزیره السعدیات

جزیره السعادات امارات محل ساخت موزه لوور و گوگنهایم ابوظبی

موزه گوگنهایم نیویورک/ فرانک لوید رایت

 

• برسی آثار معماری
• طراحی موزه
• معرفی آثار معماران خارجی
• معماران خارجی
• معماری
• معماری جهان

 

Guggenheim Museum

موزه سلیمان رابرت گوگنهایم نیویورک از موزه‌های مشهور شهر نیویورک است. موزه در منهتن در کرانه شمال شرقی مرکز شهر قرار دارد.

این موزه که در ۱۹۳۷ میلادی افتتاح گردید توسط معمار بزرگ آمریکایی فرانک لوید رایت طراحی گردید.

جلال آل احمد این موزه را اینگونه توصیف می‌کند:

«موزه راحتی بود و دلباز و خسته نکننده و بوی نانگرفته. و خلا مدام دم دست و همه چیز به جای خود. و مارپیچ و دایره‌ای در بالا پهن و در پایین باریک شونده، عین دوکی، از راس پهن تر بر زمین و مضافاتش همه با هم جور. مثلاً آسانسورش بجای مربع یا مستطیل، نیمدایره بود و قوس مانند. و جمعاً خوب بود.»

Guggenheim Museum

هنگامی که از لوید رایت پرسیده شد که چرا رامپ را جایگزین کف-طبقه‌های متداول در چندین تراز، کرده است او توضیح داد: برای بازدیدکنندگان موزه ،وارد شدن به ساختمانی که در آن به وسیله آسانسور به بالا ترین نقطه رامپی برسند و به تدریج پیرامون فضایی باز و گسترده پایین بیایند، در حالیکه همواره از حق انتخاب تغییر تراز با آسانسور برخوردار بوده و در انتها، پس از بازدید نمایشگاه، خود را در طبقه همکف نزدیک خروجی بیابند بسیار جذاب تر و دلپذیرتر می‌باشد.اگر چه در بسیاری از موزه‌های متداول، مسیرها و سیرکولاسیون عمومی در طول گالریها برای تماشای آن‌ها و برگشت به نقطه شروع و خروج از بنا تکرار می‌شوند.

Guggenheim Museum

سولومون رابرت گوگنهایم بنیان گذار موسسه گوگنهایم که مجذوب ایده رامپ مارپیچی شده بود تا زمان مرگش پیش از اتمام پروژه از آن حمایت کرد.از سال ۱۹۴۳ پس از جستجو در میان معماران اروپایی نظر لوکوربوزیه، والتر گروپیوس، ریچارد نویترا و… برای طراحی بنایی مناسب برای مجموعه ارزشمند جمع آوری شده توسط گوگنهایم، کار طراحی به این معمار آمریکایی واگذار گردید، تا سال ۱۹۵۶ پروژه با تاخیرات فراوان مواجه شد. و سرانجام در سال ۱۹۵۹ شش ماه پس از مرگ رایت، موزه برای بازدید عموم افتتاح گردید.

تحلیل معماری

در بیرون فرم تندیس گرا با ظاهری ساده و فاقد هر گونه تزیین بر روی سطوح ،الگوی فضایی درون را مشخص می کند و چشم اندازی متفاوت در بین ساختمان های مکعب مستطیل شکل شهر نیویورک ایجاد می کرد. شاید بتوان گفت این نقطه شروع طراحی موزه ها با احجام تندیس گرا بود که دیگر نه تنها آثارهنری بلکه ساختمان موزه نیز به جاذبه ای برای بازدید تبدیل شد. رایت نیاز به فضای نمایشگاهی زیاد در یک زمین محدود را با قرار دادن فضاها بر روی هم در ارتفاع حل کرد و با پیوستگی فضایی ایجاد شده توسط رامپ-طبقه ،دشواری بازدید از یک ساختمان طبقاتی مرتفع را جبران نمود. بنابراین موزه ،متشکل از یک گالری اصلی است که پیوسته پیرامون فضای تهی با ارتفاع تقریبی ۲۵ متر و سقفی گنبدی شکل به همراه نورگیر سقفی دوازده ضلعی تار عنکبوتی شکل در بالا ،می‌پیچد.آتریوم مرکزی مخروطی شکل معکوس با نور طبیعی اشباع می شود. باز شدن آن به سمت بالا حداقل سایه اندازی بر روی رامپ–طبقه را ایجاد می کند.این مارپیچ (spiral) بیان دیگری از معماری ارگانیک رایت می باشد.فرم اسپیرال مهیج تر از مثلث ،شش ضلعی و یا دایره که در بسیاری از کارهای اولیه رایت بکار گرفته شده بود چرا که اسپیرال باز شونده به سمت بالا نیروی جاذبه را به چالش می کشید.

پس از مرگ رایت تغییرات زیادی در موزه ایجاد شد. در سال ۱۹۶۵ بخشی از فضای اداری و در سال ۱۹۶۹ تمامی آن به فضای نمایشگاهی پیوست و فضای آن در موزه به نمایش آثار هنری اختصاص پیدا کرد و در نهایت طی عملیات وسیعی در سال های ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۲ کل ساختمان بازسازی و برج جدیدی که توسط چارلز گواتمی طراحی شده بود، در کنار آن ساخته شد. در این بازسازی برخی از تغییرات بنا نسبت به طرح اصلی رایت از جمله بسته شدن نورگیر سقفی آتریوم به طرح اصلی برگردانده شد.

 

--------------------------------------------------------------

 

تماشای فیلم کوتاه خانه آبشار

دانلود تصاویری از خانه آبشار    

 طرح مشهور خانه آبشار استاد Frank Lloyd

نه تنها این مدل جزییات عالی را دارد بطوریکه در خانه و همچنین در محوطه اطراف خانه نشان دارد. فقط نگاه بوم شناختی این مدل”کارایی دقیق از درختها”Underbrush”بوته ها”جزییات سنگ روی پل و جزییات سنگ بر روی زمین را نشان میدهد. رنگ عالی در آب تکان میخورد و ظاهرآ حرکت آبشار این مدل با واقعیت یک اثر هنری میسازد.تنها انتخاب خاص مواد و دید معمارانه است که به کیفیت مدلها کمک میکند تا موزه مان همواره بهتر شود. ترکیب ساختمان نشان میدهد جزییات ساختاری تحت تراس(بهار خواب)ظاهر معجر دقیق با شیب به سمت پایین و به سمت آب پا میگزارد.آشپزخانه منحصر به فردی به “ورودی اضافه شده از جاده “Walkway overdrive”و درب خروج متفاوت وکشت کننده های سقف و… تمامی اینها علامت جمع عنصرهای منحصر بفردی دیگر از دیدی معمارانه و همچنین سهم این تکه آموزشی تفریحی و هنری است.

کف ها و بام های خانه آبشار به طور چشمگیری پیش آمده است.اسکلت خانه به وسیله بتون مسلح اجرا شده است.سطح شناور خانه آبشار طنین انداز جریان مسیل آبشار خواهد بود.ترکیبی مناسب به وسیله عناصر بصری از قبیل پلکان و دودکش با نمائی از سنگ و سطحی زبر صمیمیت یافته اند.هر جزئی از طرح تدائی کننده دید استاد از جعبه ای منفجر شده میباشد.کف ها و سقف ها به صورت مستقلی به سمت خارج گسترش یافته اند.عناصر قائم این جریان به سوی آسمان گسترش داده شده اند و پنجره ها در گوشه های اتاق ملاقات میشوند که همان سرچشمه محدود کردن فرسایش میباشد.استاد در طراحی” فضاهای داخلی را در پیوستگی با دنیای خارج قرار داده وفضا ها و خانه را در محیط طبیعی اطرافش ذوب کرده است.او اساسآ قصد داشت که خانه را در زورق و برگی طلائی به وسیله تقلید از تغییر رنگ برگها بپوشاند تا بدین سان خانه ابشار را به تغییر فصلها و عبور و مرور زمان متصل کند.
سکنه خانه آبشار به وسیله دریچه ای شیشه ای در کف پذیرائی شاهد طنین جریان آب مسیل آبشار خواهند بود و به وسیله این دریجه شیشه ای کف مسیل را خواهند دید.خانه شان جنگل را پشت در نگاه نخواهد داشت آنها تنه درختها را بوسیله برشهائی در تراس و کشت کننده های سقفی نگاه خواهند داشت.دید به سوی خارج خواهد رسید و هیچ دیواری دید را قطع نخواهد کرد.منظره جنگل در پنجره ها قاب خواهند شد.طلوع آفتاب از میان طاق های بتنی خواهد بود که زورق رنگ طلائی تیره خواهد بود که به وسیله سنگهای طبیعی اطراف در لایه های افقی وعمودی بر نما خواهند بود.این سنگها ستون ها و لوله بخاری بلند گرمادهنده را خواهند ساخت و خانه در مسیری ساخته خواهد شد که بیانگر بافت وساختارش باشد

خانه ادوارد- جي- كافمن كه به نام خانه آبشار معروف است در سال 1936 در بالايآبشاري در Ohiopyl در پنسيلوانياي آمريكا ساخته شد اين خانه اثری جاودانه از معمارمعروف فرانك لويد رايت ( Frank Loyd wirght ) مي باشد . اين خانه يكي از 17 اثرياست كه انجمن معماران آمريكا براي حفظ فرهنگ خود برگزيده اند تا با حفظ و نگهداريآن به حفظ فرهنگ خود كمك كنند.

اين طرح در سال ۱۹۷۷ در نظرخواهي بهترين طرح معماري معاصر، که از سوي مجله   Architecture Record  انجام شد به عنوان نخست دست يافت.
فرانك لويد رايت : "خانه آبشار یکی از بزرگترین هدایای الهی وحاصل تجربه ذهن انسان بر روي كره خاكياست، من فكر مي كنم تا به حال هیچ بنایی تا اين اندازه با هماهنگي و هارمونی بياننشده است، مهمترین نکته در آن حفظ آرامش جنگل و رود وصخره است وهمه اينها بعلاوهساختار خانه شما را به آرامش وگوش دادن به صداها ی گوش نواز دعوت مي كنند آن هم نههر صدايي بلكه صداي موسيقي آب و آبشار. اين خانه راهي است براي رسيدن بهآرامش"

خانه آبشار مهمترین خانه ی طراحی شده توسط فرانک لوید رایت است و بسیار خوببیانگر عقیده ی رایت،مبنی بر "یک ساختمان باید جزیی از طبیعتی باشد که در آن واقعشده است "می باشد. این بنای ترکیب شده با منظره ای بی نظیر و شکل یافته از عناصرساده ای همچون سنگ های طبیعت اطراف بتن شیشه و فولاد به طرزی باورنکردنی با محیطخود همخان شده است.
خانه بر روی آبشار معلق بوده و آب از کنار دیوارهای سنگی آنبه پایین می ریزد و خانه که به طرز ماهرانه ای بر روی صخره ی آبشار قرارگرفته،چنانبا طبیعت اطراف عجین شده که گویی جزیی از صخره بوده و به صورت ارگانیک،در طولسالیان دراز بوجود آمده است. خانه که برای " ادوارد جی کافمن "، تاجر ثروتمندپیتسبورگی ، ساخته شده بود ، در سال 1962 به سازمان حفاظت از جنگل و منابع طبیعیپنسیلوانیا ی غربی اهدا گردید.

آنچه در خانه آبشار مفهوم ارگانیک را از مستدل بودن هر جزء یا فرم آن فراتر میبرد، نخست پیوستگی طبیعی تمام اجزای آن است و سپس آمیختن آنها با مظاهر طبیعت میباشد . وجود آبشاری روان در دل این ساختمان نه تنها آن را شگفت انگیز و تماشایی میکند، بلکه آن را جزئی از طبیعتی می کند که این ساختمان در میان آن بنا شده است .

موارد طراحی و اجرائی که رایت برای این خانه ویلایی در نظر گرفتهبود می توان در هشت مورد ذیل خلاصه نمود:
- حداقل دخالت در معماریطبیعی
- تلفیق حجم ساختمان با محیط طبیعی به گونه ای که هر یک مکمل دیگریباشند.
- ایجاد فضاهای خارجی بین ساختمان و محیط طبیعی
- تلفیق فضای داخل باخارج
- نصب پنجره های سرتاسری و از بین بردن گوشه اتاق
- استفاده از مصالحمحیط طبیعی مانند صخره ها و گیاهان چه در داخل و چه در خارج بنا
- نمایش مصالحبه همان گونهکه هست، چه سنگ باشد چه چوب و یا آجر
- استمرار نمایش مصالح از داخل به خارج بنا

فرم بنا

برودت بسیار زیاد هوا در بخش عمده ای از سال ، در نواحی سرد و کو هستانی باعث شده است تا حداکثر استفاده از تابش آفتاب ، بهره گیری از نوسان روزانه دما ، حفظ حرارتی و جلو گیری از باد سرد زمستانی در فضاهای مسکونی امری ضروری گردد . لذا فرم بنا در جهت مقابله با سرمای شدید طراحی و اجرا می شود . در ادامه ، به توضیح خصوصیات کلی فرم بنا در این اقلیم خواهیم پرداخت .

۱٫ ساختمان های درون گرا با حیاط مرکزی

بناهای سنتی در اقلیم سرد مانند نواحی مرکزی فلات ایران دارای حیاط مرکزی بوده و سایر قسمت ها دورتادور این حیاط چیده می شوند . اتاق های واقع در سمت شمال حیاط بزرگتر از سایر قسمت ها و تالار یا اتاق اصلی نشیمن خانه نیز در این سمت حیاط واقع شده است تا از تابش مستقیم و حرارت آفتاب در فصل سرد زمستان استفاده کنند . جبهه جنوبی ساختمان به دلیل کوتاه و معتدل بودن فصل تابستان کمتر به کار گرفته می شود . لذا اتاق های جنوبی و اتاق های شرقی و غربی – در صورت وجود – به عنوان انباری یا فضاهای خدماتی همچون اتاق خدمه یا سرویس های بهداشتی کاربرد دارند .

برخلاف مناطق معتدل و مرطوب سواحل جنوبی دریای خزر ، خانه های این مناطق ، اغلب دارای زیر زمینی با سقف کوتاه در پائین زمستان نشین هستند که به علت خنکی هوای آن ، در تابستان برای سکونت و آسایش ساکنان خانه به کار می رود .

۲٫ استفاده از ایوان و حیاط کوچک در بنا

از آنجایی که در بیشتر روزهای سال در مناطق کوهستانی سرد ویا بسیار سرد است اکثر فعالیت های روزمره در اتاق ها انجام می پذیرد . لذا ابعاد حیاط ها در این مناطق قدری کوچکتر از نواحی فلات مرکزی ایران است .

ساختمان ها در این اقلیم دارای ایوان اند ولی عمق آنها نسبت به ایوان های مناطق جنوبی کشور به مراتب کمتر می باشد و همانند ایوان های منطقه خزر ، کاربرد نشیمن ندارند و صرفا جهت حفظ ورودی ها ی بنا از برف و باران استفاده می شوند .

نکته دیگر پائین بودن کف حیاط بناهای اقلیم سرد به اندازه ۱ تا ۱٫۵ متر از سطح پیاده روهااست تا بتوان آب جاری در نهر ها و جویها را بر باغچه حیاط یا آب انبار واقع در زیر زمین سوار نمود و از سوی دیگر ، زمین مانند عایق حرارتی اطراف بنا را احاطه کرده ، مانع از تبادل حرارتی بین بنا و محیط پیرامون آن و باعث حفظ حرارت درون ساختمان می شود .

۳٫ پلان ، فرم بنا و نحوه قرار گیری آن

در حوزه اقلیمی سرد و کوهستانی ، بناها دارای پلان و بافت متراکم می باشند . فرم بنا باید به گونه ای باشد که سطح تماس آن را با سرمای خارج کمتر نماید تا حرارت کمتری از درون به بیرون انتقال یابد . لذا از احجامی نظیر مکعب یا مکعب مستطیل استفاده می نمایند تا نسبت سطح خارجی بنا به حجم داخلی آن کاهش یابد و آن را در حداقل ممکن نگه دارد .

ساختمان ها بین ۲۰ درجه به طرف غرب و ۴۵ درجه به سمت شرق و در سایه باد یکدیگر و خارج از سایه آفتاب هم ، در محور شمالی – جنوبی مستقر می شوند .

۴٫ اتاق های کوچک با ارتفاع کم

در نواحی سرد و برفی ، باید از ایجاد اتاق ها و فضاهای بزرگ داخل بنا اجتناب نمود چرا که با افزایش سطح تماس آنها با فضای سرد بیرونی ، گرم کردن این فضای وسیع مشکل خواهد بود .

بنابراین در این مناطق سقف اتاق ها را پائین تر از اتاق های مشابه در سایر حوزه های اقلیمی در نظر می گیرند تا حجم اتاق کاهش یابد و سطح خارجی نسبت به حجم بنا حداقل گردد . ارتفاع کم سقف در تالار ها و اتاق های مهم و طاق راسته ها و حجره های بازارهای این مناطق نیز مشهور است .

۵٫ بازشوهای کوچک

در این مناطق برای جلو گیری از تبادل حرارتی بین داخل و خارج بنا از بازشوهای کوچک و به تعداد کم استفاده می کنند . در صورت بزرگ بودن پنجره ها ، استفاده از سایبان الزامی است . بازشوها در ضلع جنوبی برای استفاده هر چه بیشتر از تابش آفتاب ، بزرگتر و کشیده تر انتخاب می شوند . همچنین از استقرار بازشوها در جهت بادهای سرد باید اجتناب نمود . پنجره های دو جداره نیز برای رساندن تبادل حرارتی به حداقل ممکن مناسب ترند . در ضمن به منظور جلوگیری از ایجاد سوز در داخل و خروج حرارت داخلی به خارج ساختمان ، میزان تعویض هوای هوای داخل وتهویه طبیعی را باید به حداقل ممکن رساند .

در مقایسه با اقلیم گرم و خشک ابعاد بازشوها در این حوزه اقلیمی برای استفاده از انرژی حرارتی حاصل از تابش آفتاب افزایش یافته است .

۶٫ دیوارهای نسبتا قطور

قطر زیاد دیوارها نیز به نوبه خود از تبادل حرارتی بین فضای داخلی بنا و محیط بیرونی ساختمان جلوگیری می کند . معیارهای معماری اقلیم سرد و کوهستانی و گرم و خشک تقریبا مشابه است و تنها تفاوت آنها در منابع حرارت دهنده می باشد که در اقلیم گرم و خشک این منبع از سمت بیرونی بنا و در اقلیم سرد از سمت داخل فضا می باشد . لذا باید در این اقلیم به کمک مصالح بنایی قطر دیوارها را زیاد نمود تا این جداره بتواند به عنوان منبع ذخیره حرارت داخل بنا عمل نماید .

دیوارهای قطور ، گرما و حرارت تابش آفتاب روزانه را در طول شب حفظ و به تعدیل دمای داخل ساختمان کمک می نماید . در معماری بومی این مناطق تا حد ممکن تلاش می شود تا به شکل طبیعی یا یا با استفاده از بخاری و گرمای ناشی از حضور افراد ، پخت وپز یا حضور حیوانات ، بنا را گرم نمود .

۷٫ بام های مسطح

ابن یه سنتی در کوهپایه های شمالی سلسله کوههای البرز دارای بام های شیب دار و در مناطق کوهستانی غالبا مسطح هستند .

بام های شیب دار در صورت مناسب بودن پوشش آن به مراتب از بام های مسطح بهترند چرا که آب باران را به سهولت از روی بام دور می کنند . ولی در صورت کاهگلی بودن پوشش بام ، قدرت آن در برابر رطوبت و باران و به ویژه برف بسیار تضعیف خواهد شد . چرا که آب ناشی از ذوب تدریجی برف وارد سقف کاهگل می گردد و بنا مرطوب و نم دار می گردد . به همین دلیل به محض بارش برف ، آن را از روی چنین بامی پارو می کنند و با غلتکی سنگی و کوچک ، بام را دوباره غلتک می کشند تا پوشش کاهگلی آن مجددا متراکم و سوراخ های ایجاد شده در اثر نفوذ آب مسدود گردند .

انتخاب بام های مسطح در اقلیم سرد مشکلی ایجاد نمی نماید چرا که با نگهداری برف بر روی بام ازآن به عنوان عایق حرارتی در مقابل سرمای زیاد هوای خارج که چندین درجه کمتر از درجه حرارت برف است استفاده می شود و همچنین فضای زیر اسکلت خرپا که کاربرد انباری دارد ، عایق مناسبی بین فضای داخل و خارج بنا خواهد بود . لذا دو جداره بودن سقف بنا در این اقلیم برای حفظ گرمای بنا حائز اهمیت است .

نوع مصالح

مصالح مورد استفاده در ابنیه سنتی در مناطق سرد و کوهستانی مانند سایر حوزه های اقلیمی از مصالح موجود در آن اقلیم است. این مصالح باید از ظرفیت و مقاومت حرارتی خوبی برخوردار باشند تا گرمای بنا را در فضای داخلی آن حفظ نماید .

لذا بدنه این ابنیه از سنگ ( یا چوب ، ملات کاهگل ، خشت و آجر ) و پوشش سقف و بام از تیر های چوبی و کاهگل می باشد . از سنگ و مصالح مقاوم و سنگین برای برای پی سازی بنا استفاده می کنند و در برخی نقاط ، کرسی چینی با مصالح سنگین جهت جلو گیری از رطوبت به کار می رود ، هر چند ابنیه این مناطق ، به طور کلی ، بر روی زمین بنا می شوند .

در این رابطه می توان از شهر جوانرود و روستاهای اطراف آن واقع در منطقه غربی رشته کوه زاگرس و در ۹۵ کیلو متری شمال غرب کرمانشاه نام برد . در این منطقه ساختمانهای سنگی ، سیمایی موزون و هماهنگ به کل بافت شهر و همچنین به بافت روستاها داده است . سنگ که به وفور در این منطقه کوهستانی وجود دارد و به صورت لاشه و یا قواره در دیوارهای قطور ساختمان ها به کار می رود . در این منطقه اقلیمی سرد و نسبتا پر باران ، بام ساختمان ها مسطح و با تیر چوبی و کاهگلی پوشیده شده است . هر چند که بام اغلب ساختمان ها های جدید در جوانرود دارای خرپای چوبی و پوشش شیروانی است .

کالبد شهری و روستایی

بافت شهری و روستایی حوزه اقلیمی سرد و کوهستانی در جهت مقابله با سرمای شدید شکل گرفته است . ویژگی های بافت شهری و روستایی در این اقلیم عبارتند از :

۱٫ بافت متراکم و فشرده

۲٫ فضاهای کوچک و محصور

۳٫ بهره گیری از جهات آفتاب و زمین ( به عنوان عوامل تعیین کننده ی جهت استقرار و گسترش شهر و روستا و سیمای آنها )

۴٫ معابر باریک به موازات خط تراز زمین

با توجه به شرایط اقلیمی منطقه سرد و کوهستانی در ایران به منظور جلوگیری از اتلاف حرارتی و کوران هوا ، بنا ها به صورت متراکم و فشرده و متصل و در کنار هم ساخته می شوند تا سطح تماس فضاهای گرم مسکونی با محیط سرد خارج کاهش یابد . همچنین بنا ها طوری کنار هم قرار می گیرند که یکدیگر را محصور نمایند و فضاهای شهری تا حد امکان کوچک شوند تا نفوذ جریان باد سرد به داخل فضاهای شهری کم گردد و تابش حرارت از سطح خارجی دیوارهای گرم ابنیه به فضاهای کوچک و محصور شهری ، هوای سرد آنها را تعدیل نماید .

نکته قابل مشاهده دیگر در این نوع شهرها ، طراحی معابر کم عرض و باریک برای استفاده بهتر از حرارت و جلوگیری از تبادل گرما و سرما است . معمولا در این نوع اقلیم ، مجتمع های زیستی در وسط دامنه بلندی ها و رو به جنوب و در داخل زمین یا روی آن به منظور بالا بردن ظرفیت حرارتی دیواره های بدنه شمالی و افزایش حجم داخلی نسبت به سطح بیرونی ، استقرار می یابند . در واقع در صورت استقرار روستا در پائین دره اولا خطر سیل خیزی و نابودی روستا وجود خواهد داشت . ثانیا نفوذ هوای سرد سنگین به دره ها باعث افزایش شدت سرما به هنگام شب خواهد شد . ثالثا جبهه شمالی کوه همواره در سایه قرار گرفته و سرد می باشد در حالیکه روستاها و شهر ها باید جهت حداکثر استفاده از تابش خورشید ، رو به دره و در آفتاب بنا گردند . رابعا به علت فزونی ناهمواری های زمین و شدت باد در بالای کوه و دسترسی به منابع آبی و رود خانه ها که در قسمت پائین ارتفاعات جاری هستند ، استقرار بافت روستایی و شهری بر بالای کوه صحیح نمی باشد

معماری ایرانی؛معماری درون گرا
معماری در ایران بیش از ۶۰۰۰ سال تاریخ پیوسته دارد. این معماری نه‌تنها فراتر از مرز جغرافیایی ایران امروزی نمودی بارز دارد بلکه از نظر تنوع، پهنه وسیعی را در بر می‌گیرد.
عناصر طراحی نیز در معماری ایرانی از قدمتی ۳ هزار ساله برخوردار است. این عناصر از تالار گوردخمه‌ها گرفته تا سقف چهارطاقی‌ها و چهارایوانی‌ها همواره در دوران‌های مختلف حضور داشته و تاثیرگذاری خود را در زندگی امروز نیز حفظ کرده‌اند. در واقع معماری ایرانی دارای استمراری بوده که هر چند بارها بر اثر کشمکش‌های داخلی و هجوم‌های خارجی دستخوش فترت یا انحراف موقتی شده، با این همه به سبکی دست یافت که با هیچ سبک دیگری اشتباه نمی‌شود. در ایران معماری آثار تاریخی در عین اینکه دارای مفهوم و هدف دینی و آیینی است، مانند سایر نقاط جهان وابسته به عواملی چون اقلیم، مصالح موجود، فرهنگ منطقه، فرهنگ همسایه، دین و آیین و باور و بانی بناست.
● اصول معماری ایرانی
مهم‌ترین اصول معماری ایرانی را «درون‌گرایی»، «پرهیز از بیهودگی» ، «مردم‌محوری» ، «خود‌بسندگی» و «نیارش» دانسته‌اند.
▪ درون‌گرایی:
یکی از باورهای مردم ایران زندگی شخصی و حرمت آن بوده که این امر به گونه‌ای معماری ایران را درون‌گرا ساخته است. معماران ایرانی با سامان‌دهی اندام‌های ساختمان در گرداگرد یک یا چند میان‌سرا، ساختمان را از جهان بیرون جدا می‌کردند و تنها یک هشتی این دو را به هم پیوند می‌داد.
▪ پرهیز از بیهودگی:
در معماری ایران تلاش می‌شده کار بیهوده انجام نشود و از اسراف پرهیز می‌کردند.
▪ مردم‌محوری:
مردم‌محوری به معنای رعایت تناسب میان اندام‌های ساختمانی با اندام‌های انسان و توجه به نیازهای او در کار ساختمان‌سازی است. در ایران هم مثل مکان‌های دیگر، معماری هنری وابسته به زندگی است. معمار ایرانی بلندای درگاه را به اندازه بالای مردم می‌گرفته و روزن و روشندان را چنان می‌آراسته که فروغ خورشید و پرتو ماه را به اندازه دلخواه به درون سرا می‌آورد. پهنای اتاق خواب به اندازه یک بستر است و افراز طاقچه به اندازه‌ای است که نشسته و ایستاده به آسانی در دسترس باشد و از طرفی تالار که مخصوص مهمان است به اندازه‌ای پهناور و باشکوه بوده که شایسته پذیرایی باشد.
▪ خودبسندگی:
معماران ایرانی تلاش می‌کردند مصالح مورد نیاز خود را از نزدیک‌ترین نقاط ممکن به‌دست آورند و ساختمان‌ها را چنان می‌ساختند که نیازمند به مصالح جاهای دیگر نباشد و تنها به خود اکتفا کنند.
به این ترتیب کار ساخت‌وساز با شتاب بیشتری انجام می‌شد و ساختمان با طبیعت پیرامون خود سازگارتر بود و هنگام بازسازی و نوسازی نیز همیشه مصالح در دسترس است.
▪ نیارش:
نیارش به دانش ایستایی، فن ساختمان و مصالح‌شناسی گفته می‌شود. معماران به نیارش ساختمان بسیار توجه می‌کردند و آن را از زیبایی جدا نمی‌دانستند. آنها به تجربه به اندازه‌هایی برای پوشش‌ها و دهانه‌ها و جرزها دست یافته بودند که همه بر پایه نیارش به دست آمده بود.
معماری اقلیمی ایران در دشت های فلات (کویر ها)
۴- نوع مصالح ۩
مصالح مورد استفاده در این منطقه، عمدتاً گل، خشت و آجر است. این نوع مصالح در منطقه به وفور یافت می شوند، تهیه آنها ارزان است و سابقه دیرینه کاربرد در این نواحی را دارند. از نظر اقلیمی نیز عملکرد خوبی دارند؛ زیرا در طی روز دیر گرم می شوند و شب هنگام دیر حرارت را پس می دهند، که باعث تعدیل نوسان حرارت در طی شبانه روز در ساختمان می شود

از لحاظ عملکرد اقلیمی، می توان دو حیاط، یکی در خانه های مدرن و دیگری در ابنیه سنتی منطقه را مقایسه نمود. در حیاط خانه های امروزی، معمولاً از موزاییک، آسفالت و نرده ها و در های آهنی استفاده می شود. این نوع مصالح، به سرعت حرارت آفتاب را به خود جذب می کنند و در روز های گرم تابستان، هنگام بعد از ظهر، راه رفتن با پای برهنه روی کف این حیاط و یا دست زدن به نرده ها و در های فلزی ممکن نمی باشد؛ در صورتیکه در حیاط ابنیه سنتی که با آجر فرش شده، دمای هوا بر روی سطح آجر بسیار کمتر از آسفالت و یا موزاییک است و در شب هنگام نیز که هوا سرد می شود، این آجر ها هنوز حرارت را در خود حفظ کرده اند و فضای حیاط، زود سرد نمی شود.
در این نقشه نحوه قرارگیری بافت شهرک زواره نسبت به مسیر حرکت خورشید در زمستان و تابستان و جهت باد های مطلوب و نامطلوب در فصول مختلف سال مشخص شده است؛ مکان خورشید توسط دایره های سفید در چهار گوشه و جهت باد ها توسط پپیکان ها در اطراف نقشه نشان داده شده است.
در این منطقه، از چوب جهت در و پنجره و گاهی، ستون ایوان ها و تیر افقی در داخل سقف استفاده می شود. سنگ نیز عمدتاً برای پی و کرسی چینی به کار می رود.
۵- زواره ۩
“پیشینه زواره را که «ریگستان» نیز نامیده می شود، می توان تا زمان ساسانیان دنبال کرد زیرا به طوریکه گفته می شود این مکان یا اردستان که در پانزده کیلومتری آن واقع است، زادگاه انوشیروان بوده است. … در عهد سلجوقیان، این محل مانند اردستان، شهر ثروتمندی گردیده و بنا های شایان اهمیت، از آن دوره باقی مانده است.”
شهرک تاریخی زواره در استان اصفهان و در شمال شرقی اردستان واقع است. ارتفاع این شهرک از سطح دریا، ۹۰۵ متر است و در عرض جغرافیایی ۳۳٫۳۰ درجه قرار دارد. به دلیل اینکه زواره در حاشیه دشت مرکزی ایران واقع شده، لذا آب و هوای آن گرم و بسیار خشک است؛ به نحوی که میانگین بارش سالیانه آن از ۱۰۳میلی متر تجاوز نمی کند و اکثر این بارندگی نیز از اواسط پاییز تا اواسط بهار می بارد و در طی شش ماه از سال، هوا گرم و بارندگی و رطوبت هوا بسیار اندک است.
اقتصاد این شهرک، عمدتاً بر مبنای امور کشاورزی از قبیل کشت گندم و جو و محصول باغات و صنایع دستی است؛ ولی از آنجاکه مقدار ریزش باران سالیانه کم می باشد، لذا کشاورزی به صورت دیم در این منطقه وجود ندارد. مزارع زواره در سابق توسط قنات های متعدد اطراف شهرک، آبیاری می شده؛ ولی هم اکنون فقط چهار رشته قنات به نام های تقی آباد، کهنگ، مهر و گرم هنوز آب دارند و بقیه آب مصرفی از طریق بیست حلقه چاه عمیق که اکثراً در سمت غرب شهرک قرار دارند، تامین می شود. کشتزار های اهالی نیز عمدتاً در سمت غرب و جنوب غرب، در مسیر جاده زواره به اردستان قرار دارند.

دورنمایی از بافت شهری و مسجد تاریخی زواره در استان اصفهان
طراحی شرایط آسایش در مجاور کویری بزرگ و پهناور، کاری بسیار مشکل است و به منظور فراهم نمودن محیط مناسب برای سکونت انسان، شناخت صحیح شرایط اقلیمی و حداکثر استفاده از امکانات محیطی و حفاظت از فضا های مسکونی در برابر عوامل نامطلوب ضروری است.
در این شهرک، باد مطلوب در تابستان، که به نام «باد خراسان» معروف است، از سمت شمال شرق می وزد. با توجه به نقشه هوایی، مشخص است که کل بافت شهر، سمت کوچه ها و معابر اصلی و حیاط مرکزی ساختمان ها، رو به سمت این باد و پشت به آفتاب گرم بعد از ظهر تابستان و همچنین «تفت باد» که باد نامطلوب بسیار گرم است، قرار دارد. بدین ترتیب در ایام بحرانی سال یعنی در فصول گرم، بافت شهر و اجزاء آن در مقابل آفتاب گرم و باد نامطلوب، محافظت شده و از باد مطلوب خراسان، جهت تعدیل حرارت در تابستان، استفاده گردیده است. به عبارت دیگر، طراحی شهری و همچنین طراحی معماری، با استفاده از ساده ترین و طبیعی ترین امکانات، در جهت تامین شرایط آسایش انسان، صورت گرفته است

منار قدیمی مسجد پا منار در زواره در استان اصفهان مربوط به دوره سلجوقی؛ این منار پس از منار مسجد جامع ساوه، قدیمی ترین منار در ایران است.

در زواره، خصوصیات یک شهرک مناطق کویری ایران به بهترین نحو مشهود است و علاوه بر رعایت جهت باد و آفتاب، مسایل دیگر اقلیمی نیز رعایت شده است. بافت شهر به صورت متراکم و فضا های شهری مانند معابر، میادین و حسینیه ها، کاملاً محصور می باشند (شکل۲۰). کلیه ساختمان ها، اعم از مذهبی، تجاری، خدماتی و مسکونی، کاملاً درونگرا بوده و تمامی بازشو ها بجز ورودی، به حیاط مرکزی باز می شوند و پوسته خارجی ابنیه، کاملاً بسته می باشند. مصالح مورد استفاده نیز، مانند سایر روستا ها و شهرک های مشابه، از گل، خشت و آجر است و در و پنجره ها، چوبی می باشند. ضخامت دیوار ها نسبتاً زیاد است که خود علاوه بر تقویت استحکام بنا، باعث تعدیل نوسان درجه حرارت در طی شبانه روز می گردند.
در زواره، طاق ها به صورت گنبدی و قوسی هستند و از چوب جهت پوشش بام، استفاده نگردیده است. سمت جنوبی خانه های چهارفصل، یعنی همان قسمت تابستان نشین، غالباً مرتفع تر از سایر قسمت های خانه می باشد و اطاق اصلی تابستان نشین در اکثر خانه ها به صورت چهار صفه یا چهار ایوانی است و یک چهار طاقی در بالای آن قرار دارد (شکل ۲۱) که بخشی از نور و تهویه اطاق را تامین می کند. در طرفین بعضی از اطاق های چهارصفه که بزرگتر هستند و به نام حوضخانه معروف می باشند، غالباً یک جفت بادگیر کوتاه چهار طرفه وجود دارد و اگر زیر حوضخانه، سرداب قرار داشته باشد، بادگیر، علاوه بر حوض خانه به سرداب نیز راه دارد.
با وجود کوچکی و جمعیت نسبتاً کم این شهرک، ساختمان های با ارزش متعددی در زواره وجود دارد. علاوه بر خانه های مسکونی، می تون از مسجد جامع زواره، متعلق به دوره سلجوقی که اولین مسجد چهارایوانی ایران بوده و بعد ها به صورت الگو برای سایر مساجد سبک ایرانی قرار گرفته و همچنین از مسجد پامنار که دارای یکی از قدیمی ترین مناره های ایران است (شکل ۲۳)، منار مسجد ابن کویر، مسجد امام حسن (ع)، مجموعه میر بهاء الدین حیدر، امامزاده یحیی، بازار، یخچال، دو حسینیه، قلعه قدیمی و چندین آب انبار و حمام نام برد.
ولی جای تاسف است که بافت قدیم زواره با وجود داشتن پیشینه تاریخی بسیار باارزش و معماری اقلیمی و در عین حال بسیار زیبا، مانند بافت قدیم سایر شهر های ایران، در حال فروپاشی و از بین رفتن است و بنا های قدیمی این شهرک به تدریج، جای خود را به سیمان و تیرآهن می دهند

گذر بین محله ای و ساباط در بافت قدیم دزفول در استان خوزستان.

۶- دزفول و شوشتر ۩
در سمت جنوب غربی رشته کوه زاگرس، آنجا که سطح ناهموار کوه تمام، و دشت مسطح خوزستان شروع می شود، از لحاظ آب و هوایی، شرایط خاصی دارد؛ زیرا این ناحیه از یک طرف پشت به کوه و از طرف دیگر رو به دشت

خوزستان و پس از آن خلیج فارس دارد. رطوبت خلیج بدون مشکل به این ناحیه می رسد منتها به لحاظ فاصله نسبتاً زیاد حدود ۲۵۰ کیلومتر، از مقدار رطوبت هوا کاسته می شود. بدین جهت رطوبت شهر هایی در این نواحی، مانند دزفول با معدل رطوبت نسبی ۵۹% در ساعت ۶:۳۰ صبح، از رطوبت بنادر مجاور خلیج فارس مانند آبادان با معدل رطوبت نسبی ۶۳% در ساعت ۶:۳۰ صبح، کمتر است ولی به مراتب، بیش از مناطق گرم در فلات مرکزی ایران مانند یزد با رطوبت نسبی ۴۳% در ساعت ۶:۳۰ صبح، می باشد. برای اطلاعات بیشتر به اطلاعات آمار وضع جوی مناطق مختلف اقلیمی که در بخش سوم کتاب بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران نوشته وحید قبادیان آمده است، مراجعه کنید.
با توجه به میزان درجه حرارت و رطوبت نسبی، می توان این ناحیه را از لحاظ اقلیمی، بین منطقه گرم و خشک مناطق مرکزی ایران و گرم و مرطوب سواحل جنوبی کشور، محسوب نمود. در دو شهر باستانی دزفول و شوشتر که هر دو دارای بافت شهری قدیمی ای به مقیاس بسیار وسیع می باشند، ملاحظه می شود که اقلیم گرم و نیمه مرطوب، باعث ایجاد بافت شهری و فرم ابنیه ای شده که حالت بینابین با بافت شهری و فرم ابنیه در دو منطقه گرم و خشک و گرم و مرطوب دارد.
همان گونه که در همین مقاله ذکر شد، در شهر های گرم و خشک مانند یزد، نایین و زواره، بافت شهری متراکم، و ابنیه، کاملاً درون گرا می باشند و کلیه بازشو ها به درون ساختمان باز می شوند. در کوچه های مناطق مسکونی اینگونه شهر ها، عابر با نمای دیوار هایی که بجز یک درب ورودی کوچک، هیچگونه بازشویی به بیرون ندارند و با کاهگل اندود شده اند مواجه می شود. اغلب، بعد از ورود به خانه می توان زیبایی آجر و ظرافت های معماری ایران را مشاهده نمود ولی در دزفول و شوشتر، آجرکاری های کم نظیر و ریزه کاری های بسیار زیبا را در تمامی معابر و در سطح شهر می توان مشاهده کرد. یکی از دلایل این مطلب به خاطر حرارت طاقت فرسا و رطوبت نسبتاً زیاد هوا در طی حدود نیمی از سال است. جهت مقابله با این حرارت و رطوبت بیش از حد، تهویه دو طرفه هوای داخل بنا، ضروری است و به همین دلیل، ساختمان های این دو شهر، مانند مناطق گرم و مرطوب جنوب کشور، به صورت نیمه درونگرا هستند و بازشو ها بر روی سطوح داخلی و خارجی بنا قرار می گیرد و هر دو نما از لحاظ اهمیت و زیبای، تقریباً یکسان هستند و روی هر دوی آنها، نماسازی انجام می شود؛ اگرچه مانند خانه های سواحل جنوبی، در اینجا نیز نمای داخلی، قدری زیباتر و پرکار تر از نمای خارجی است.
اداره میراث فرهنگی دزفول مربوط به دوره قاجار؛ در اقلیم گرم و نیمه مرطوب دزفول بر خلاف مناطق سردسیر، سمت جنوب حیاط یا قسمت پشت به آفتاب که به نسار معروف است از لحاظ زیست اقلیمی بهتر از سمت شمال است.

بر خلاف ساختمان های کرانه جنوبی کشور، در دزفول و شوشتر، طاق ها به صورت گنبدی و قوسی است و مهارت اجرایی و زیبایی طاق ها در این دو شهر، قابل مقایسه با زیباترین طاق ها در شهر های فلات مرکزی ایران می باشد. همچنین در اینجا، قوس های بالای بازشو ها و رواق ها به صورت جناغی هستند؛ یعنی مشابه آن چیزی که در نواحی مرکزی ایران مشاهده می شود. در سواحل جنوبی کشور، اکثر قوس ها به شکل نیمدایره می باشند که تحت تاثیر شیوه معماری کشور های عربی و هند بوده است.
از لحاظ بافت شهری، اکثر خصوصیاتی که در شهر های حاشیه کویری وجود دارد، در اینجا نیز دیده می شود؛ مانند فضا های محصور و کوچه های باریک و پیچ در پیچ. در اینجا نیز کوچه ها باعث پیوستگی و اتصال فضا های شهری می شوند و با تغییراتی که در بدنه کوچه یا گذر به وجود می آید، خبر از اهمیت مکانی آن محل می دهند. در نقاطی که گذر به بازارچه محله می رسد، معمولاً روی آن، چند طاق قرار دارد و در مرکز محله، عرض گذر زیاد شده و به صورت میدانگاهی برای تجمع اهل محل درآمده است.

پل آبشار از مناطق دیدنی شوشتر در استان خوزستان است که در آن معماری و طبیعت به بهترین شکل تلفیق گردیده است.

در این گذر ها، انسان، واقعاً مفهوم هماهنگی و گوناگونی در مقیاس انسان را حس می کند. این گذر ها با وجود دارا بودن انسجام و وحدت بصری از لحاظ شکل، رنگ و نوع مصالح، از تنوع کافی از نظر نحوه اجرا، ابعاد و فرم برخوردارند و برای هر عابر پیاده ای می تواند بسیار جالب و دلپذیر باشد. امری که متاسفانه در معابر امروزی، کمتر دیده می شود.
در قدیم چون محدوده زمین هر ساختمانی، مانند امروز، مستطیل شکل نبوده و مقررات و ضوابط شهرداری نیز از لحاظ حریم فضای معابر، همانند زمان حاضر، مدون نبوده و به علاوه، هر محله ای در بافت شهری، تقریباً خودمختار و اهل محل از لحاظ قومی و یا صنفی، هم مسلک بوده اند، لذا در بسیاری از موارد، گسترش خانه بر روی کوچه نیز ادامه می یافته و یک یا چند اطاق بر روی گذر می ساختند و عبور و مرور از زیر این اطاق ها که ساباط نامیده می شده ، انجام می گرفته است.
این ساباط ها علاوه بر سایه، باعث ایجاد کوران نیز می شدند؛ امری که در مناطق گرم و نیمه مرطوب، ضروری است. همانند این ساباط ها را می توان در بافت قدیم اکثر شهر ها و روستا های مناطق گرم و خشک، گرم و نیمه مرطوب و همچنین سرد و کوهستانی، دید. ساباط، باعث تعدیل درجه حرارت گذر می شود. در مناطق کوهستانی و سرد، ابعاد ساباط، کوچک ولی در مناطق گرم و خشک و مخصوصاً گرم و مرطوب، ابعاد ساباط، بزرگ می باشد.
به طور کلی، طول و عرض حیاط های خانه های مسکونی در دزفول و شوشتر، نسبت به حیاط های مشابه در مناطق مرکزی ایران، کوچکتر، و از خانه های سواحل جنوبی، قدری بزرگتر است. ارتفاع اطاق ها نیز از اطاق های مشابه در سواحل جنوبی کوتاهتر است. در این دو شهر، جهت پی، از سنگ و به منظور نماکاری و اجرای طاق ها، از آجر استفاده می شود.
به جرات می توان بیان نمود که شاهکار فن و هنر معماری با آجر ایران، در دو شهر دزفول و شوشتر نمایش پیدا می کند. در این دو شهر، تقریباً کل مجموعه بافت قدیم، با آجر های نما پوشیده شده است و هر ساختمان، طرح مخصوص به خود دارد. اینگونه ابنیه، هنوز به مقدار وسیع در کل بافت قدیم هر دو شهر وجود دارد ولی روند «توسعه»، گریبانگیر این دو شهر نیز شده است. خیابان کشی های بدون مطالعه و اقدامات غیر منطقی مسئولان، خطری عمده در از بین رفتن هویت و اصالت این دو شهر محسوب می شود. آثار پیش از اسلام نیز مورد تهدید قرار دارند. ضمن بازدید نگارنده از کاخ خشایار شاه در شهر تاریخی شوش در سال ۱۳۶۷، مطلع شدم که شهرداری آن شهر، خواهان تبدیل این کاخ هخامنشی به یک پارک است.
۷- ساختمان های گلی، خشتی و آجری ۩
به دلیل اینکه چوب در مناطق گرم و خشک، کمیاب است و از آن، جهت سرپناه نمی توان استفاده نمود و سنگ نیز فقط در مناطق کوهستانی و کنار رودخانه ها یافت می شود، لذا تنها مصالحی که به منظور امور ساختمانی به صورت گسترده در این مناطق می توان استفاده نمود، خاک است. با توجه به آمار های نوع مصالح در ساختمان ها، مشاهده می شود که در کل ایران و به خصوص در مناطق گرم و خشک کشور، ساختمان های اجرا شده با مصالح خاکی به مراتب بیشتر از هر نوع ساختمان دیگری است. برای اطلاعات بیشتر به جداول ۲ و ۳ در بخش سوم یا ضمیمه کتاب بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران نوشته وحید قبادیان مراجعه کنید.

سقف اطاق یک خانه در حال تخریب در بافت قدیم شوشتر در استان خوزستان.

۷-۱- ساختمان های گلی ۩

ساختمان های گلی از قدیمی ترین انواع ابنیه می باشند و یکی از اولین نوع ساختمان هایی که بشر بعد از شروع زندگی کشاورزی و یکجا نشینی آغاز کرد، این نوع ساختمان ها هستند. دلیل این امر هم به این خاطر است که مصالح آن بسیار ابتدایی و قابل دسترس است و به مهارت و تبحر چندانی برای اجرای آن، احتیاج نیست. “از نخستین ساختمان های گلی ای که در ایران، باقی مانده های آن به جا مانده، در گنج دارا در لرستان می باشد که قدمت آن به اواسط هزاره هشتم تا هفتم قبل از میلاد می رسد.”
برای ساختن این نوع ابنیه، ابتدا زیر محل دیوار ساختمان را قدری می کنند. برای اجرای دیوار، مقداری خاک رس که احیاناً به آن ماسه و کاه نیز اضافه شده را به مدت چند روز به صورت آبخوره، در حوضچه هایی قرار می دهند. پس از آنکه آب، کاملاً اطراف دانه های خاک رس و ماسه را گرفت، مخلوط را توسط دست و پا به هم می زنند. این عمل که به آن «ورز دادن» اطلاق می شود، بسیار ضروری است و هرچه مخلوط، بیشتر ورز داده شود، مخلوط، بهتر قاطی می شود و در نتیجه، کار، بهتر و همگن تر خواهد بود. در سابق بر این، گاهی اوقات، صاحب کار مقداری سکه پول داخل مخلوط می ریخت تا کارگران به خاطر پیدا کردن سکه ها، مخلوط را بیشتر ورز دهند.
آب این مخلوط نباید زیاد باشد و مخلوط باید نسبتاً سفت باشد. پس از آماده شدن مخلوط، بنّا شروع به چیدن دیوار می کند. طریقه کار بدین شکل است که بنّا هر دفعه با دو دست، مقداری از مخلوط را بر می دارد و در محل دیوار قرار می دهد. این عمل را آنقدر دورتادور دیوار انجام می دهد تا ارتفاع دیوار به حدود ۷۰ و یا ۸۰ سانتی متر برسد. سپس می گذارد که مخلوط قدری خود را بگیرد و سفت شود. پس از آن، شروع به چیدن ردیف دوم می نماید و این بار نیز حدود ۷۰ سانتی متر از دیوار را می چیند و باز قدری صبر می کند تا دیوار خود را بگیرد. این عمل را ادامه می دهد تا کل دیوار ساخته شود. در قسمت هایی که بازشو ها قرار دارند، بنّا، گِل نمی چیند و جای آنها را خالی می گذارد. پس از رسیدن ارتفاع دیوار به بالای بازشو، روی بازشو دو تیر چوبی قرار داده می شود و ردیف های بعدی گل، روی آنها اجرا می شود. روش معمول تر این است که محل بازشو ها را هم با گل می چینند و پس از رسیدن ارتفاع دیوار به بالای بازشو، دو تیر چوبی روی محل بازشو قرار می دهند. پس از اینکه دیوار ها خشک شدند، با کلنگ، گلی را که در محل بازشو ها قرار دارد، خالی می کنند و تیر های بالای بازشو، مانع از فرو ریختن باقی دیوار بالای بازشو می شود. به خاطر نحوه چیدن دیوار در این روش، به دیوار های گلی، دیوار های چینه هم اطلاق می شود.

دورنمایی از محوطه اطراف پل آبشار در شوشتر در استان خوزستان که بخشی از زیبایی طبیعی و زیست اقلیمی این شهر را نشان می دهد.

قطر پایین دیوار حدود ۷۰ سانتی متر و یا بیشتر است و هرچه دیوار بالاتر می رود، از قطر دیوار کاسته می شود. قطر بالای دیوار چیزی حدود ۴۰ یا ۵۰ سانتی متر است. پس از اتمام دیوار ها، سقف ساختمان را می زنند. برای اجرای سقف، از تیر های چوبی، ساقه های درخت و گِل استفاده می کنند. نکته مهم اینکه سطح سقف باید قدری بزرگتر از سطح محاط شده در بالای دیوار ها باشد تا مانع از ریزش باران بر روی بدنه دیوار ها شود. کف اطاق ها معمولاً خاک کوبیده شده و یا یک لایه رس است که روی آن را پس از اتمام کار با حصیر می پوشانند. برای محافظت بیشتر دیوار ها، یک لایه کاهگل در قسمت داخلی و خارجی ساختمان بر روی دیوار ها کشیده می شود. از محاسن ساختمان های گلی، مقاومت بسیار خوب آنها در مقابل گرما و سرما است. دلیل آن به خاطر قطر نسبتاً زیاد دیوار ها و همچنین گلی بودن آنها می باشد. دیوار گلی در تعدیل نوسان درجه حرارت در داخل ساختمان، عملکرد خوبی دارد و همانند یک خازن حرارتی عمل می کند.
از معایب عمده این نوع ابنیه، ضعف سازه ای آنها می باشد. این بنا ها در مقابل زلزله و تکان های شدید اصلاً مقاوم نیستند و به سهولت، فرو می ریزند. همچنین در مقابل رطوبت و باران نیز ضعیف می باشند و اگر باران، مستقیماً روی دیوار گلی ریزش کند، پس از چندی، دیوار شسته خواهد شد و از هم می پاشد. ضعف سوم این خانه ها در مقابل جانوران موذی مانند موش، عقرب و سوسک است؛ چون دیوار ها به آسانی خراشیده و کنده می شوند. به همین جهت، محل مناسبی برای لانه این نوع جانوران هستند.
از دیوار های گلی برای محصور کردن باغات نیز استفاده می شده و هنوز هم کماکان مورد استفاده قرار می گیرد. این دیوار ها به همان طریقی که شرح آن رفت، چیده می شوند و اطراف باغ را احاطه می کنند. گاهی به ملات گل – کاه، ریگ، آهک و یا نمک طعام اضافه می کنند. اضافه کردن کاه به گل برای استحکام آن نیست بلکه این کار مانع از ترک خوردن گل در موقع خشک شدن می شود. اضافه کردن ریگ و آهک تا اندازه ای به استحکام دیوار کمک می کند. اضافه کردن نمک طعام به گل به خاطر جلوگیری از رویش گیاهان در روی دیوار است. همچنین این کار، مقاومت دیوار را در مقابل بارندگی، رطوبت و یخبندان نیز بیشتر می کند. گاهی برای استقامت و یکپارچگی دیوار، یک ردیف خشت در ارتفاع هر ۶۰ یا ۷۰ سانتی متر می چینند. گاهی هم خار و خاشاک در قسمت بالای دیوار قرار می دهند تا مانع از ریزش مستقیم آب باران بر روی دیوار گلی شود.

نمایی از محوطه اطراف پل آبشار در شوشتر در استان خوزستان.

۷-۲- ساختمان های خشتی ۩
ساختمان های خشتی نیز جزء قدیمی ترین ابنیه می باشند. باقیمانده کهن ترین نمونه های این نوع ساختمان ها، در دره های دهلران پیدا شده که متعلق به ۵۸۰۰تا ۶۲۰۰ سال قبل از میلاد می باشد. مصالح این ساختمان ها، خشت های مربع شکل است که با دست، قالب گیری شده و در زیر تابش آفتاب، خشک شده اند. در کشور ما، متداول ترین مصالح ساختمانی، بجز در نواحی جنوبی بحر خزر، خشت بوده است. اکثر ساختمان های مسکونی و عمومی از قبیل خانه ها، مساجد، مدارس، کاروانسرا ها و غیره با خشت ساخته می شده است. هنوز هم درصد بالایی از ساختمان های کنونی ایران زمین، خشتی است. طبق برآورد سرشماری نفوس و مسکن در آبان ماه ۱۳۵۵، ۱۷٫۶۱ درصد ابنیه ایران، خشتی و گلی بوده که در شهر ها این مقدار ۱۱٫۹۶% و در روستا ها ۲۲٫۲% بوده است. استفاده از مصالح خشتی و گلی و بهبود عملکرد این مصالح هنوز کماکان یکی از ارکان اصلی معماری ما است.
ساختمان های خشتی، فرم تکامل یافته ساختمان های گلی می باشد؛ زیرا مصالح هر دو نوع ساختمان، یکی است؛ منتها، تفاوت در اینجاست که برای ساختمان های خشتی، توده گل را ابتدا قالب گیری می کنند و پس از خشک شدن این توده در زیر آفتاب، در ساختمان به کار برده می شود. خشت هایی که در تپه سیلک در نزدیکی کاشان به دست آمده، به صورت مکعب مستطیل هایی است با اضلاع ناهموار که با دست قالب گیری شده است. نوع کاملتر این خشت ها در قالب های چوبی، فرم گرفته که به صورت مکعب مستطیل و با اضلاع صاف و منظم بوده است.
برای تهیه خشت، خاک رس را با ۲۰ تا ۳۰ درصد ماسه بادی مخلوط می کنند. سپس این مخلوط را در حوضچه هایی ریخته و حوضچه ها را با آب پر می کنند که بدان «آبخوره» می گویند و به مدت دو روز به حال خود می گذارند تا دانه های خاک رس خیس بخورد. خاک رس خیس خورده را دوباره به هم می زنند تا به صورت خمیر گل درآید و سپس آن را در قالب های چوب یا آهنی، شکل می دهند. گاهی برای مقاوم کردن خشت، به ملات آن، گرد آهک می زنند. گاهی هم به ملات، کاه اضافه می کنند. کاه مانند آرماتور در بتن، دانه های رس و ماسه را به هم نگه می دارد و همانطور که قبلاً عنوان شد، مانع از ترک خوردن خشت می شود.
در مناطقی که بارندگی و رطوبت، زیادتر است، به ملات خشت، نمک طعام می زنند که از روییدن گیاهان در خشت، جلوگیری شود. به علاوه، وجود نمک طعام در خشت از نشت آب باران و برف تا اندازه ای جلوگیری می کند و خشت کندتر آب پس می دهد

پس از قالب گیری خشت، آن را در فضای باز و در زیر تابش آفتاب قرار می دهند. خشت در هوای آزاد، پس از ۳ تا ۱۵ روز، رطوبت خود را از دست می دهد و خشک می شود. در نقاط نمناک، این مدت بیشتر طول می کشد و اگر سرما زیاد باشد، خشت تر، یخ می زند و خرد می شود. بنابراین خشک کردن خشت در مواقع یخبندان، عملی نیست.

کارگران ساختمانی مشغول به کار در مینیاتور مربوط به قرت نهم هجری.

۷-۳- ساختمان های آجری ۩
ساختمان های آجری نیز قدمت چندین هزار ساله ای در ایران دارند و بقایای کوره های آجرپزی در شوش و سیلک که قدمت آنها به چهار هزار سال قبل از میلاد می رسد، کشف شده است. در سابق بر این، با وجود اینکه اکثر ساختمان ها خشتی بوده، ولی برای ساختمان هایی که اهمیت بیشتری داشته و می خواستند مدت خصوص در پنجاه سال گذشته، بر تعداد ساختمان های آجری به طور چشمگیری افزوده شده و آجر به عنوان متداول ترین نوع مصالح ساختمانی مطرح شده است. هم اکنون، اجرای ساختمان های خشتی در شهر ها به مقدار بسیار زیادی محدود شده و در روستا ها نیز تعداد زیادی از ساختمان های جدید را با آجر می سازند. برای اطلاعات بیشتر به جداول آمار مصالح مورد استفاده در مناطق مختلف کشور واقع در بخش سوم یا ضمیمه کتاب بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران نوشته وحید قبادیان، مراجعه شود.
۷-۳-۱- طرز تهیه آجر ۩
تهیه آجر سه مرحله دارد:
۱- تهیه گل و قالب زدن خشت
۲- خشک کردن خشت ها در حرارت کم
۳- پختن خشت در کوره های آجرپزی
برای تهیه گل، خاک رس را با ۱۰ تا ۱۵ درصد ماسه بادی، مخلوط می کنند. درصد ماسه برای ساختن آجر اهمیت دارد؛ چون اگر کم باشد، آجر موقع خشک شدن، ترک می خورد و موقع پختن، تغییر شکل می دهد. اگر درصد ماسه زیاد باشد، آجر دارای تخلخل زیاد شده و سست می شود. برای تهیه آجر های مختلف، گاهی به مخلوط خاک رس و ماسه، مواد دیگری مانند آهک، انواع سولفات ها، اکسید آهن و یا خاک اره اضافه می کنند. این مخلوط را برای مدت دو روز به صورت آبخوره در حوضچه هایی قرار می دهند. سپس آن را به طریق دستی که همان روش سنتی است و یا به وسیله دستگاه مخلوط کن که روش مدرن است خوب به هم می زنند و قاطی می کنند و در آخر کار آن را در قالب های مورد نظر فرم می دهند.
برای خشک کردن خشت، آن را در یک محوطه باز در معرض تابش آفتاب قرار می دهند و در روش های جدیدتر خشت را به کوره می برند و تا ۱۰۰ درجه، آن را حرارت می دهند و نهایتاً برای پختن، این خشت را به کوره آجرپزی حمل می کنند. در ایران، کوره های چاهی متداول بوده است، هرچند که در سال های اخیر، کوره های هوفمان و تونلی نیز احداث شده اند.
از لحاظ زیست اقلیمی، ساختمان های آجری همانند ساختمان های گلی و خشتی برای مناطق گرم و خشک و همچنین سرد مناسب می باشند؛ زیرا جرم حرارتی نسبتاً زیاد آنها باعث متعادل شدن دمای داخل ساختمان می شود. هرچند باید متذکر شد که ساختمان های آجری از نظر سازه ای، غالباً ضعیف هستند.
——————————————-
کتاب بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران
این کتاب در سه بخش تدوین شده و شامل چهارده فصل است.
در بخش اول، «اقلیم و تقسیم بندی معماری اقلیمی ایران» مقدمتاً عوامل اقلیمی و خصوصیات هر یک از این عوامل توضیح داده شده است. سپس تقسیم بندی و شرایط آب و هوایی مناطق مختلف ایران مورد بررسی قرار گرفته. در رابطه با هر منطقه، خصوصیات اقلیمی، بافت شهری، فرم بنا، ابنیه مسکونی و نوع مصالح بحث شده است.
در بخش دوم، «شهر، اقلیم و ساختمان» سازمان فضای شهری و پیشینه تاریخی ساختمان های مختلفی مانند ابنیه تجاری، مذهبی، آموزشی و خدماتی عنوان شده و تمهیدات اقلیمی به عمل آمده در هر یک از این ساختمان ها در اقلیم های متفاوت ذکر گردیده است. به این ترتیب هر معمار و یا طراحی که تصمیم به طراحی هر یک از بنا های فوق در مناطق مختلف ایران دارد، می تواند با خواندن فصل مربوطه، با تاریخچه و روش های طراحی و اجرایی و همچنین اصول اقلیمی به کار رفته در آن نوع بنا آشنا شود.
در بخش «ضمایم» که آخرین بخش کتاب است، آمار اقلیمی شهر های مختلف ایران و آمار مصالح ساختمانی مورد استفاده در هر منطقه و بالاخره فهرست نام جای ها، منابع و اشکال ذکر گردیده است. در انتها نیز مقدمه و زیرنویس اشکال برای علاقه مندان غیر ایرانی، به زبان انگلیسی نگاشته شده است.